Με τον όρο πληθυσμιακός κύκλος (population cycle) αναφερόμαστε στην περιοδική αυξομείωση ενός πληθυσμού που προφανώς οφείλεται στην περιοδικότητα κάποιου ισχυρού αβιοτικού ή βιοτικού παράγοντα, αλλά και συνδυασμού αυτών.
του Δρ Χρήστου Σώκου
Ο Elton πρώτος το 1924 δημοσιεύει ένα άρθρο µε τίτλο “Periodic Fluctuations In The Number Of Animals: Their Cause And Effects” και εκεί περιγράφεται για πρώτη φορά η εκπληκτική περιοδικότητα των πληθυσμών ειδών τρωκτικών στη Νορβηγία.
Από την εποχή του Elton η µελέτη των πληθυσμιακών κύκλων έχει αποτελέσει πρόκληση για πολλούς ερευνητές. Προσωπικά, μελετώντας εδώ και 25 έτη τη διεθνή βιβλιογραφία για τον ευρωπαϊκό λαγό (Lepus europaeus, Pallas 1778), δηλαδή το είδος λαγού που διαβιεί και στη χώρα μας, δε διάβασα πουθενά πως εμφανίζει πληθυσμιακούς κύκλους.
Τιμώντας την ημέρα που κλείνει η κυνηγετική του περίοδος, έκανα μια επιπλέον αναζήτηση. Οι πληθυσμιακοί κύκλοι είναι χαρακτηριστικό των ειδών σε μεγάλα γεωγραφικά πλάτη, έχει περιγραφεί για τον χιονοπόδαρο λαγό (Lepus americanus, Erxleben 1777) και τον ορεινό λαγό (Lepus timidus, Linnaeus 1758). Στα οικοσυστήματα του Βορρά, η αφθονία της τροφής κατά τη χειμερινή περίοδο, όπου όλα είναι σκεπασμένα με χιόνι, είναι πολύ κρίσιμος παράγοντας και έτσι δημιουργείται ένας 9-10ετής κύκλος (τροφή – λαγός – λύγκας), κάτι που ερμηνεύεται περαιτέρω και από την περιοδικότητα της έντασης της ηλιακής ακτινοβολίας στα οικοσυστήματα αυτά.
Πουθενά όμως, οι πολυετείς καταγραφές δεν έχουν να δείξουν κάτι τέτοιο στα νοτιότερα πολυπλοκότερα οικοσυστήματα και για τον ευρωπαϊκό λαγό, όπου και η ανθρωπογενής επίδραση αυξάνεται. Στον τελευταίο, μπορούν να συμβούν τοπικές πληθυσμιακές συντριβές (population crash), δηλαδή απότομη μείωση χωρίς όμως περιοδικότητα, λόγω, για παράδειγμα, κάποιου νοσήματος, αλλαγής καλλιεργειών, υπερθήρευσης κ.ά..
Βέβαια, θα πρέπει να σημειωθεί πως ιδανικά ο τυχόν πληθυσμιακός κύκλος μπορεί να εντοπιστεί και να περιγραφεί καλύτερα σε οικοσυστήματα που διατηρούν υψηλές πυκνότητες λαγού και δεν υπόκεινται σοβαρές μεταβολές και ανθρωπογενείς επιδράσεις, πράγμα που για τη Μεσόγειο είναι δύσκολο και εάν ισχύει κάπου κάτι, λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα είναι πιθανόν να μην ισχύει. Σε κάθε περίπτωση, ο σχεδιασμός τέτοιων πολυετών ερευνών οι οποίες θα μπορούσαν να ρίξουν περισσότερο φως σε ένα φαινόμενο όπως οι πληθυσμιακοί κύκλοι απουσιάζει από την Ελλάδα.
