1,7K
Ο παρακάτω γενικός «μπούσουλας» είναι αποτέλεσμα εμπειρίας 3 οδηγών, εκατοντάδων χιλιάδων χιλιομέτρων εκτός δρόμου (σε κυνήγια και εκδρομές) με αρκετά διαφορετικά οχήματα που είναι διαδεδομένα στην Ελληνική αγορά – Toyota Starlet (!), Lada Niva, Nissan Sunny 4X4, Mitsubishi Pajero Pinin, Honda CRV, Suzuki Vitara, Mitsubishi L200 κ.α.
Το πόνημα προέκυψε μετά από διετή μελέτη στην εγχώρια και διεθνή βιβλιογραφία και δεν είναι πλήρες, δεν θα μπορούσε άλλωστε, καθώς το συγκεκριμένο θέμα είναι πραγματικά απύθμενο – μόνο ένας αδαής θα θεωρούσε ότι μπορεί να το καλύψει! Τα 50+1 σημεία που θα αναφερθούν δίνουν μια καλή πρώτη ιδέα για το ζήτημα, και ταυτόχρονα μια καλή γεύση για το πώς αντιμετωπίζεται με ασφάλεια:
1. Δεν υποτιμούμε κανένα αυτοκίνητο: “Ακατάλληλα” μοντέλα μπορούν να κάνουν θαύματα στα κατάλληλα χέρια. Αντίστοιχα πολλά “εργαλεία” έχουν γνωρίσει τον απόλυτο εξευτελισμό λόγω κακών χειριστών – το έχουμε δει κάποια στιγμή όλοι στο ίντερνετ και αλλού:
2. Κατ επέκταση του 1, η τετρακίνηση είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη, αλλά όχι υποχρεωτική στην κίνηση εκτός δρόμου. Αν έχουμε τρόπο να ξεκολλήσουμε στα δύσκολα με κάποιο βοηθητικό μέσο ή με έλξη άλλου οχήματος, ακόμα και το 2κίνητο θα φτάσει πολύ μακρυά με τον κατάλληλο οδηγό! (Σημείωση: Αν κάποιος αναγνώστης θεωρήσει πως ο γράφων προτείνει την αγορά 2κίνητου οχήματος για χρήση εκτός δρόμου είναι ανόητος – κακό του κεφαλιού του…)
3. Τα σύγχρονα ψηφιακά συστήματα πλοήγησης είναι εξαιρετικά, όσο και απαραίτητα, μέχρι να μείνουν από βλάβη / μπαταρία, ή να μας προδώσει ένας ελαττωματικός χάρτης!
4. Οι πατροπαράδοτοι έντυποι χάρτες είναι σχετικά δύσχρηστοι και πολλές φορές δεν έχουν τη σωστή κλίμακα ή λεπτομέρειες για εκτός δρόμου χρήση. Είναι όμως και αυτοί απαραίτητοι μαζί με μια πυξίδα σε κάθε περίπτωση προβλήματος στο GPS.
5. Την κρίσιμη στιγμή ο κατάλληλος φίλος με εμπειρία και το σωστά εξοπλισμένο όχημα αξίζει το βάρος του σε χρυσό. Ο νοών νοείτω.
6. Τα σωστά λάστιχα είναι το Α και το Ω: Μιλάμε για αποκλειστικά 2 κατηγορίες που μπορεί να θεωρηθούν ως κατάλληλες, τα A/T (All Terrain ή παντός εδάφους) και τα M/T (Mud Terrain ή λασπώδους εδάφους). Η πρώτη κατηγορία τυπικά διαθέτει μοντέλα 20/80% και 40/60% εκτός/εντός δρόμου. Η δεύτερη, πολύ πιο ειδική κατηγορία διαθέτει μοντέλα τυπικά από 50 έως 100% εκτός δρόμου. Όλα τα λάστιχα που ξεπερνούν το 30% εκτός δρόμου χρήσης στο σχεδιασμό τους είναι θορυβώδη.
Maxxis 980: Τυπικό δείγμα ελαστικού A/T 40/60. Ανθεκτικό, αποτελεσματικό αλλά και θορυβώδες…
BF GOODRICH M/T KM3: Ίσως το πιο γνωστό, σίγουρα από τα πιο δημοφιλή ελαστικά λασπώδους εδάφους… Μάλλον αρκετά extreme για τις δικές μας συνθήκες!
7. Κατ επέκταση τα συνηθισμένα λάστιχα δρόμου δεν έχουν σκελετό (λινά) στα πλευρικά τους τοιχώματα, σχίζονται πανεύκολα και ως εκ τούτου είναι άκρως επικίνδυνα σε βραχώδες έδαφος.
8. Αν δεν υπάρχει σοβαρός λόγος για τη χρήση ελαστικών λασπώδους εδάφους καλό είναι να αποφεύγεται η χρήση τους: Είναι υπερβολικά θορυβώδη, προκαλούν κραδασμούς που στην άσφαλτο κουράζουν πλήρωμα, ανάρτηση, αμάξωμα και καμπίνα ενώ σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί ακόμα να διαβαστούν και ως βλάβη από το σύστημα ABS!
9. Η πιο χρήσιμη μετατροπή (μακράν!) για τα περισσότερα μοντέλα είναι η θωράκιση του ψυγείου, της ελαιολεκάνης (κινητήρα) και του κιβωτίου ταχυτήτων, με ένα ενιαίο κομμάτι λαμαρίνας που βιδώνεται κάτω από το μπροστινό μέρος του αυτοκίνητου: Όσο κι αν σηκώσουμε ένα όχημα πάντα θα βρεθεί ο βράχος στο κατάλληλο ύψος και θέση για να κάνει τη ζημιά και να καταστρέψει την εκδρομή μας.
10. Συνεχίζοντας το προηγούμενο, αρκετά μοντέλα διαθέτουν πλαστικές ποδιές ή ισχνές λεπτές μπάρες στα επίμαχα σημεία και δίνουν μια παραίσθηση ασφάλειας στους ιδιοκτήτες τους. Την κρίσιμη στιγμή αυτά τα ημίμετρα δεν θα δουλέψουν! Θεωρήστε ως το ελάχιστα λειτουργικό μια ατσάλινη λαμαρίνα 3 χιλιοστών, προτιμήστε δε τα 4 χιλιοστά ατσαλιού ή τα 6 χιλιοστά αλουμινίου ως καλή λύση – με το αλουμίνιο να είναι ακριβότερο αλλά και σημαντικά ελαφρύτερο.
11. Ένα κλασικό λάθος για τους αδαείς είναι οι εκτεταμένες μετατροπές στην ανάρτηση για να ανυψώσουν το όχημα. Αν και ένα σήκωμα των 2,5 – 4 εκατοστών είναι πάντα ευπρόσδεκτο, ανυψώσεις που ξεπερνούν τα 5 εκατοστά φέρνουν τα ψαλίδια και τα ημιαξόνια σε άσχημες γωνίες, τραβάνε καλώδια και μαρκούτσια φρένων, χαλάνε την οδική συμπεριφορά και προκαλούν μηχανικές βλάβες. Εδώ τα οχήματα με σταθερούς άξονες έχουν το πλεονέκτημα, αλλά όσο κι αν σηκώνεις τα συγκεκριμένα από την ανάρτηση, τα διαφορικά τους πάλι το ίδιο θα απέχουν από το έδαφος… Θεωρήστε λοιπόν ανυψώσεις μεγαλύτερες των 5 εκατοστών ως κατάλληλες μόνο για πολύ ειδικά σενάρια!
12. Συνεχίζοντας τη φιλοσοφία του 11, πολλοί ιδιοκτήτες τοποθετούν τερατώδη ζαντολάστιχα στο 4Χ4, με αποτέλεσμα να αλλάξει δραματικά η ζωή των ρουλεμάν τροχών (λόγω της αλλαγής όφσετ στις ζάντες), να χαλάσει το εργοστασιακό γρανάζωμα, να ακουμπούν τα λάστιχα στο αμάξωμα και άλλα τραγελαφικά. Διατηρούμε τις εργοστασιακές ζάντες, βάζουμε λάστιχα με 1-2cm μεγαλύτερη ακτίνα και φτάνει. Ουκ εν τω πολλώ το ευ!
Το προσεκτικά επιλεγμένο ελαστικό γεμίζει ομοιόμορφα το θόλο χωρίς να εξέχει και χωρίς να έρχεται σε επαφή με άλλα εξαρτήματα. Μέχρι 2 εκατοστά μεγαλύτερη ακτίνα, μέχρι 1-2 εκατοστά μεγαλύτερο πλάτος είναι τα αποδεκτά πλαίσια για να μην έχουμε κακούς συμβιβασμούς…
13. Ο εργάτης (βίντσι) δεν είναι απαραίτητος! Μέχρι να μας χρειαστεί, συνήθως για να ξεκολλήσουμε κάποιο απρόσεκτο φίλο μας που το παράκανε, ή δεν εξόπλισε σωστά το όχημα του… Αν τοποθετήσουμε εργάτη πρέπει να είναι 100% αδιάβροχος και να έχει δύναμη έλξης τουλάχιστον ίση με το 150% του βάρους του φορτωμένου οχήματος μας. Για τους φτηνιάρηδες, συγνώμη τσιγκούνηδες, συγνώμη “οικονομολόγους”… υπάρχουν και χειροκίνητοι εργάτες. Πάντως είναι το τελευταίο αξεσουάρ που πρέπει να μας απασχολήσει κατά τον εξοπλισμό του 4Χ4 μας – διότι υπάρχουν οι:
14. Απαραίτητοι ιμάντες ρυμούλκησης, που πρέπει να αντέχουν τουλάχιστον το διπλάσιο βάρος από αυτό ενός φορτωμένου οχήματος. Κατασκευάζονται σε σταθερή και ελαστική μορφή, με τους δεύτερους να είναι πιο ασφαλείς για το αυτοκίνητο.
15. Για να ξεκολλήσουμε από τα δύσκολα μόνοι θα χρειαστούμε κάποιο τεχνητό σταθερό έδαφος αντί για ιμάντες ρυμούλκησης. Υπάρχουν διάφορα τέτοια αξεσουάρ σε πλαστικό, αλουμίνιο και χάλυβα, λέγονται διεθνώς recovery boards, μοιάζουν με διάτρητες σανίδες και με το σωστό χειρισμό όλα τα υλικά θα κάνουν δουλειά. Οι σωστές κατασκευές δουλεύουν και ως γεφυρώματα για τα δύσκολα, ράμπες ή ως σταθερή βάση για το γρύλο. Καταχρηστικά λειτουργούν και ως φτιάρι… Ιδανικό συνδυασμό βάρους, αντοχής και ακαμψίας έχει το αλουμίνιο – 4 τεμάχια είναι απαραίτητα σε κάθε όχημα!
4 Maxtrax, ίσως τα πιο δημοφιλή πλαστικά recovery boards, γεφυρώνουν ένα μικρό χάσμα
16. Η τοποθέτηση των προαναφερθέντων αξεσουάρ και η διευκόλυνση της πορείας του οχήματος συχνά πυκνά απαιτεί κάποιο φτυάρι. Ας μην το παρακάνουμε με μέγεθος, βάρος ή τιμή, ένα πτυσσόμενο φτυαράκι δεν πιάνει χώρο, στοιχίζει ελάχιστα και θα τα βολέψει μια χαρά…
17. Οι οδηγοί στη μακρινή Αυστραλία συχνά αντιμετωπίζουν το εφιαλτικό σενάριο σύγκρουσης με καγκουρό, το οποίο διαλύει τα ψυγεία του αυτοκίνητου και τους αφήνει να ψάχνουν για βοήθεια στη μέση του πουθενά. Έτσι δημιουργήθηκαν τα bull bar, ειδικοί σιδερόφρακτοι προφυλακτήρες που λιανίζουν τα άτυχα ζώα για ευνόητους λόγους. Φανταστείτε τι θα κάνουν 4 – 5 χιλιοστά χαλύβδινης λαμαρίνας, ενισχυμένης με κοιλοδοκούς στο σώμα ενός Ευρωπαίου πεζού… Η χρήση των (πανάκριβων) bull bar στην Ελλάδα είναι ανούσια, επικίνδυνη και άκρως συμπλεγματική! Μακρυά λοιπόν:
18. Λίγες προσεγμένες μετατροπές στον εργοστασιακό προφυλακτήρα αρκούν για την τοποθέτηση αξεσουάρ ή την αύξηση της γωνίας προσέγγισης σε κάποιο εμπόδιο.
19. Κατά την εκτός δρόμου κίνηση το σκασμένο λάστιχο είναι πάντα προ των πυλών. Δεν πάμε πουθενά χωρίς ρεζέρβα και τα κατάλληλα εργαλεία αλλαγής τροχού. Αν πάμε εν γνώση μας να αντιμετωπίσουμε κάποιο σοβαρό σενάριο, μια 2η ρεζέρβα δεν ακούγεται και σαν τόσο κακή ιδέα. Αν έχουμε αλλάξει την εργοστασιακή διάσταση στα λάστιχα, προσαρμόζουμε αντίστοιχα και τον εφεδρικό τροχό. Τα κιτ επισκευής με σπρέι που περιέχει κόλλα μόνο ως κακόγουστο αστείο μπορούν να εκληφθούν στα 4Χ4:
20. Υπάρχουν ποιοτικά κιτ επισκευής ελαστικών που δίνουν μια προσωρινή λύση για να μην αλλάζουμε λάστιχα στη μέση του πουθενά: Περιέχουν πένσα, εργαλείο καθαρισμού τρύπας, λαστιχένια “μακαρόνια” βουλώματος και εργαλείο για την τοποθέτηση τους. Επίσης περιέχουν και ανταλλακτικά για τις βαλβίδες. Είναι ακριβά (συνήθως πολύ πάνω από 20 ευρώ) αλλά δεν πιάνουν χώρο και η αγορά τους είναι μια καλή επένδυση – Προσοχή: μακρυά από τις φτηνές απομιμήσεις!
Επώνυμο κιτ επισκευής ελαστικών της ARB: Από τα καλύτερα και ακριβότερα της αγοράς, αποτελεί μια αξιόλογη επένδυση – ενδεχομένως να μας σώσει από τα χειρότερα…
21. Συχνά κλείνουν το δρόμο μας κάποια κλαδιά ή κάποιο πεσμένο δέντρο. Συνήθως έχουν πέσει τυχαία, κάποιες φορές όμως τα έχουν τοποθετήσει εκεί άνθρωποι που δεν θέλουν επισκέψεις! Τα μετακινούμε και έχουμε τα μάτια μας 14! Απαραίτητο για τα κλαδιά είναι ένα πτυσσόμενο πριονάκι στην εργαλειοθήκη, χρήσιμο ένα μίνι αλυσοπρίονο για τους μερακλήδες…
22. Πάντα ελπίζουμε στα καλύτερα και περιμένουμε τα χειρότερα: Μεταφέρουμε ικανή ποσότητα νερού και τροφής για να επιστρέψουμε με τα πόδια από ένα απομακρυσμένο σημείο της διαδρομής, ή για να περιμένουμε μέρες μέχρι να έρθει βοήθεια – ποτέ δεν ξέρει κανείς…
23. Μπορούμε να περάσουμε χρόνια μελετώντας τις γωνίες προσέγγισης / διαφυγής / αναρρίχησης του κάθε οχήματος. Εν τέλει όμως, ο οδηγός είναι αυτός που θα πρέπει να διαβάσει το δρόμο, να αποφύγει τα δύσκολα – παγίδες και να τοποθετεί τους τροχούς του στα 2 ψηλότερα σημεία του δρόμου κατά τον εγκάρσιο άξονα. Αν κάποιος επιμένει και θέλει οπωσδήποτε σαν μπούσουλα κάποιο σοβαρό στοιχείο για τη γεωμετρία του αυτοκινήτου, ας επιχειρήσει να πετύχει μια ελάχιστη απόσταση 25 εκατοστών από το έδαφος – αυτό από μόνο του λύνει σωρεία προβλημάτων!
24. Στο μήκος κύματος των 25 πόντων από το έδαφος, αν χωρίσουμε χονδρικά τα εκτός δρόμου οχήματα σε 4 κατηγορίες (απλά οικογενειακά 4Χ4, crossover, SUV και αγροτικά ή “τζιπ” με σασί), μόνο οι 2 τελευταίες κατηγορίες (τα SUV και αυτά με το σασί) έχουν την αποδεκτή απόσταση από το έδαφος, είτε εργοστασιακά είτε με μικρές αλλαγές.
25. Μαθαίνουμε το χειρισμό του δικού μας συστήματος μετάδοσης κίνησης:
Κάποια οχήματα έχουν πίσω κίνηση και κατ επέκταση πολύ περιορισμένες δυνατότητες σε κάποια εδάφη.
Με μπροστινή κίνηση είμαστε σε λίγο καλύτερη μοίρα, αλλά αποφεύγουμε τα τραβηγμένα σενάρια.
Η μόνιμη τετρακίνηση (πχ. Subaru Forester) είναι ασφαλής και αποτελεσματική, αλλά αυξάνει την κατανάλωση καυσίμου.
Η αυτόματη τετρακίνηση (πχ. Honda CRV) προσπαθεί να δουλεύει μόνο όταν χρειάζεται για να εξοικονομηθεί καύσιμο. Τις περισσότερες φορές κάνει αυτό που απαιτεί ο χειριστής, ενδεχομένως όμως με κάποια καθυστέρηση. Κατά τα άλλα το όχημα παραμένει δικίνητο τον περισσότερο χρόνο.
Η κλασική τετρακίνηση βαρέων εφαρμογών με εμπλοκή, απεμπλοκή του 4Χ4, επιλογή κοντών και μακριών σχέσεων μετάδοσης και εμπλοκή πλυμνών με μηχανικό ή αυτόματο τρόπο. Έχει τη χρησιμότητα της σε μεγάλα φορτία και δύσκολες ρυμουλκήσεις, πρακτικά όμως μπερδεύει πολύ τους άπειρους, ενώ ακόμα και έμπειροι βρέθηκαν απροετοίμαστοι, ξεχασμένοι στο 4Χ2, με τις πλύμνες σε φάση απεμπλοκής ή κάτι αντίστοιχο. Όποια από τις 5 κι αν είναι η περίπτωση μας, είναι 100% ευθύνη του οδηγού να γνωρίζει τις αδυναμίες του οχήματος / όλα τα χειριστήρια της τετρακίνησης και να μην προκαλεί την τύχη του!
Τα διαφορικά είναι μια επιστήμη από μόνα τους και χωρίζονται εν γένει σε 3 κατηγορίες:
Τα απλά ή ελεύθερα ή ανοιχτά, που επιτρέπουν ελεύθερα τις διαφορετικές ταχύτητες μεταξύ των αξόνων. Δουλεύουν άψογα στο 90% των περιπτώσεων και προβληματίζουν μόνο αν βρεθεί μια ρόδα στον αέρα – τότε ο άξονας στέλνει όλη τη δύναμη στην “άχρηστη” ρόδα. Οι έμπειροι οδηγοί λύνουν το πρόβλημα με πιο σωστή τοποθέτηση του οχήματος και κυρίως με τη χρήση περισσότερης φόρας!
Τα περιορισμένης ολίσθησης ή LSD ή μπλοκέ που «φρενάρουν» με μηχανικό τρόπο το τρελό γύρισμα της ρόδας που χάνει πρόσφυση. Είναι ακριβά αλλά δουλεύουν, ακόμα και για τους αρχάριους. Δεν είναι όμως απαραίτητα και πολλά σύγχρονα οχήματα τα υποκαθιστούν με αυτόματη ενεργοποίηση των φρένων.
Τα ελεγχόμενα που μπλοκάρουν 100% κατ επιλογή, συνήθως με κάποιο ηλεκτρικό ή πνευματικό σύστημα. Πολύ χρήσιμα σε αγώνες 4Χ4, πανάκριβα και προβληματικά σε πραγματικές συνθήκες, αφού μόλις κλειδώσουν και στρίψουμε (κακώς) το τιμόνι περνούν τεράστια φορτία στα ημιαξόνια. Έχουν διαλύσει (λόγω κατάχρησης) ακόμα και τις πιο ενισχυμένες μεταδόσεις… Μακριά! Το παρακάτω βίντεο δείχνει τη λελογισμένη λειτουργία τους. Σε έναν ιδανικό κόσμο…
Συνεχίζεται….
Του Ραξή Επιτρόπου MEng, Μηχανολόγου – www.amynastospiti.gr
ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΜΕΡΟΣ Β
