Η θήρα εκτιμάται πως δημιουργεί οικονομικά οφέλη που αγγίζουν τα 0,5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, προσθέτει δέκα εκατομμύρια ευρώ κάθε έτος στο Πράσινο Ταμείο και άλλα τόσα χρήματα διαχειρίζονται από τις κυνηγετικές οργανώσεις οι οποίες έχουν περισσότερους από 500 εργαζομένους. Με τη λήψη κατάλληλων μέτρων, τα οφέλη μπορούν να αυξηθούν πολύ περισσότερο, και για αυτό χρειάζεται η θηραματοπονία.
Του Δρος Χρήστου Κ. Σώκου
Αφιερώνεται στον αείμνηστο Δρ Σταύρο Μπασουράκο
Με τον όρο θηραματοπονία εννοούμε εδώ το σύνολο των δράσεων που σκοπό έχουν τη διαφύλαξη και ανάπτυξη των θηραμάτων και της θήρας. Η δράση αυτή ή η φροντίδα μπορεί να προέρχεται από τον απλό κυνηγό, το θηροφύλακα και δασοφύλακα μέχρι το μέλος του ΔΣ των κυνηγετικών οργανώσεων, τον εξειδικευμένο θηραματολόγο, τον αρμόδιο διευθυντή του υπουργείου και τον πολιτικό.
Στην Ελλάδα η δυναμική και η μορφή της ασκούμενης θηραματοπονίας δεν είναι σταθερές στο χρόνο. Άλλοτε υπάρχει περισσότερο ενδιαφέρον από την πολιτεία και τους κυνηγούς, άλλοτε όχι, άλλοτε επιτρέπονται κάποιες δράσεις και άλλοτε όχι, άλλοτε υπάρχει χρηματοδότηση και άλλοτε υπάρχουν δυσχέρειες, αδιαφορία, ακόμα και αρνητισμός.
Βλέποντας στο παρελθόν μπορούμε να δούμε και στο μέλλον, και σε αυτό το άρθρο θα εξεταστεί συνοπτικά τι έχει συμβεί τα τελευταία 50 έτη στους διαφόρους τομείς της θηραματοπονίας στη χώρα μας.
Κρατική μέριμνα
Η κρατική μέριμνα για τη θηραματοπονία κορυφώθηκε επί δικτατορίας, πριν από μισό αιώνα. Τότε εκδόθηκε το Νομοθετικό Διάταγμα 86 ΦΕΚ Α΄7/18.1.1969 που αναφέρεται στη διαχείριση της θήρας. Ρυθμίζονται τα θέματα των κυνηγετικών οργανώσεων, το Κεφάλαιο Θήρας και κάθε επιμέρους παράμετρος.
Τότε ιδρύθηκαν τα περισσότερα Εκτροφεία Θηραμάτων και οι Ελεγχόμενες Κυνηγετικές Περιοχές, επίσης προσλήφθηκαν 300 θηροφύλακες στα δασαρχεία και επιδοτήθηκε ο έλεγχος των αρπάγων. Πράγματι υπήρξε ένας αναβρασμός για τη θηραματοπονία που αποτυπώνεται στον κυνηγετικό τύπο της εποχής και οι κυνηγοί αυξάνονταν κατά 10.000 κάθε έτος.
Κατά τη Μεταπολίτευση δε συνεχίστηκε στον ίδιο βαθμό η μέριμνα, και τα χρήματα των κυνηγών διασπαθίζονταν σε άλλες ανάγκες. Αποκορύφωμα το 1988, όπου με το Ν. 1970/1988 “Οι ως άνω πόροι (του Κεφ. Θήρας) διατίθενται με απόφαση του Δ.Σ. του Κ.Τ.Γ.Κ. και Δασών, αποκλειστικά για την εκπλήρωση φιλανθρωπικών σκοπών, την άσκηση της θηραματικής πολιτικής και για την αντιμετώπιση δαπανών, προστασίας από πυρκαγιές”…
Διοίκηση της θήρας – κανονισμοί που διέπουν τη θήρα
Η απουσία ή αδυναμία πολιτικής βούλησης κατά τη μεταπολίτευση και έπειτα αντικατοπτρίζεται και στη διοίκηση της θήρας. Στο αρμόδιο υπουργείο δεν υφίστατο, κατά καιρούς, επαρκή και κατάλληλη στελέχωση με αποτέλεσμα να προκαλούνται σοβαρές δυσχέρειες και επιπτώσεις.
Μάλιστα με τη μεταφορά του αντικειμένου το 2009 από το Υπουργείο Γεωργίας στο Υπουργείο Περιβάλλοντος η θηραματοπονία από εκεί που εξυπηρετούνταν από δύο Τμήματα, τώρα εξυπηρετείται από ένα και μάλιστα … μισό.
Αναλυτικότερα, τη θηραματοπονία υπηρετούσε διεύθυνση στο Υπουργείο Γεωργίας, η Δ/νση Θηραματοπονίας, Ιχθυοπονίας και Λιβαδοπονίας. Σήμερα στο Υπουργείο Περιβάλλοντος αποτελεί μέρος αντικειμένου του Τμήματος Διαχείρισης Άγριας Ζωής και Θήρας και πλέον έχουν υπεισέλθει και πολλές ανάγκες που αναφέρονται σε άλλα ζητήματα εκτός της θηραματοπονίας (αδειοδότηση ερευνών για την πανίδα από ασπόνδυλα έως τα καρχαροειδή του Αιγαίου, ζωολογικοί κήποι, κέντρα περίθαλψης, απειλούμενα είδη, ξενικά είδη, νοσήματα, επιζήμια είδη).
Στα δασαρχεία, οι δασολόγοι και δασοπόνοι συχνά δεν έχουν ικανοποιητική κατάρτιση, επιμόρφωση και κατευθύνσεις. Επιπλέον αδυνατούν να αντεπεξέλθουν καθότι το προσωπικό μειώθηκε σοβαρά και επιφορτίζεται και με άλλα αντικείμενα (κτηματολόγιο κ.λπ.).
Έτσι αναζητούνται γρήγορες και εύκολες δράσεις και αυτές είναι οι απαγορεύσεις. Όπου και όσο το δυνατόν περισσότερες … τόσο το καλύτερο, θεωρούν κάποιοι υπάλληλοι που θα έπρεπε να υπηρετούν τη θήρα και όχι να τη διώκουν. Στη δεκαετία του 1990 οι απαγορεύσεις έγιναν μόδα. Χαρακτηριστική είναι η απαγόρευση της θήρας στο 80% των υγροτόπων, τα καταφύγια άγριας ζωής χωρίς νόημα, οι απαγορεύσεις για τα χιόνια, η ελλιπής διαχείριση της εκγύμνασης σκύλων, οι υπερβολικές απαγορεύσεις μετά τις πυρκαγιές.
Από την άλλη πολλά είδη θηραμάτων όπως το ζαρκάδι, το αγριόγιδο, το πλατώνι, η πεδινή πέρδικα μένουν εκτός θηραματικής διαχείρισης.
Εκπαίδευση των κυνηγών
Ως γνωστόν η γνώση προηγείται της προόδου και της βελτίωσης, ωστόσο ανέκαθεν για την εκπαίδευση των νέων κυνηγών στη χώρα μας δεν έχουν ληφθεί τα αναγκαία μέτρα. Κατά καιρούς παρέχεται έντυπο εκπαιδευτικό υλικό από το Υπουργείο ή τις κυνηγετικές οργανώσεις, αλλά συνήθως δε συνδυάζεται με διδασκαλία. Στον τομέα αυτό και με τα μέσα της εποχής μας θα μπορούσαν να γίνουν πολλά περισσότερα.
Θηροφύλαξη
Οι 300 θηροφύλακες που προσλήφθηκαν το 1970 γρήγορα επιφορτίστηκαν και με άλλα καθήκοντα και μετονομάστηκαν σε δασοφύλακες. Η θηροφύλαξη που εφαρμόστηκε από τα δασαρχεία της χώρας επέδειξε και επιδεικνύει σοβαρά κενά, καταδεικνύοντας τις αδυναμίες και ελλείψεις του ελληνικού δημοσίου και των δασικών υπηρεσιών.
Αυτό οδήγησε τις κυνηγετικές οργανώσεις να δημιουργήσουν το 2000 το Σώμα της Ομοσπονδιακής Θηροφυλακής αποτελώντας ένα επίτευγμα των συλλογικών οργάνων των κυνηγών και προσφέροντας τεράστιο έργο στη φύλαξη της ελληνικής υπαίθρου.
Έλεγχος αρπάγων
Αποτελεί το σημαντικότερο μέτρο για την ανάπτυξη των πληθυσμών των μικρών θηραμάτων και εφαρμόζεται συστηματικά στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης.
Ο έλεγχός τους αποτελούσε μέρος του έργου των θηροφυλάκων του 1970 για αυτό και οι θηροφύλακες της εποχής έφεραν κατάλληλα ραβδωτά ντουφέκια. Επίσης σημαντικό μέρος του Κεφαλαίου Θήρας, 34% των ετήσιων εσόδων του, χρηματοδοτούσε τον έλεγχο του πληθυσμού τους με αμοιβές που δίνονταν στους κυνηγούς.
Τις τελευταίες δεκαετίες η αλεπού, το κουνάβι και τα κορακοειδή, αλλά πλέον και ο λύκος και το τσακάλι, δρουν κατά βάση ανενόχλητα, αυξάνοντας και εξαπλώνοντας τους πληθυσμούς τους στην ελληνική ύπαιθρο προκαλώντας σοβαρές οικονομικές ζημιές στη θηραματοπονία και την κτηνοτροφία.
Στην προσπάθειά τους να αμυνθούν κάποιοι καταφεύγουν στην παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, προκαλώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο επιπτώσεων.
Ελεγχόμενες Κυνηγετικές Περιοχές και Εκτροφεία
Τα δημόσια εκτροφεία θηραμάτων πλέον υπολειτουργούν και τα ιδιωτικά εκτροφεία λειτουργούν χωρίς την αναγκαία πιστοποίηση και προδιαγραφές. Αμφότερα δεν χρησιμοποιούν σύγχρονες τεχνικές για την παραγωγή θηραμάτων ικανών να επιβιώσουν όσο το δυνατόν περισσότερο στη γεμάτη άρπαγες ελληνική ύπαιθρο.
Οι Ελεγχόμενες Κυνηγετικές Περιοχές επίσης υπολειτουργούν, ενώ θα μπορούσαν να αναπτύξουν ειδικό κυνηγετικό τουρισμό για κυνήγι με τόξο και κυνήγι οπληφόρων αποκομίζοντας υψηλά οικονομικά οφέλη (τρόπαια οπληφόρων αποτιμώνται σε πάνω από 10.000ευρώ).
Απελευθερώσεις
Το πιο χειροπιαστό ενθύμιο της θηραματοπονίας των δεκαετιών αυτών είναι δυστυχώς ο υβριδισμός και η γενετική μόλυνση των θηραμάτων. Αν και η Υπουργική Απόφαση του 2009 βελτίωσε κάπως τα πράγματα, θα πρέπει να γίνουν πολλά ακόμα ώστε να υποστηριχθεί πως οι απελευθερώσεις θηραμάτων στη χώρα μας εφαρμόζονται με την αναγκαία σύνεση και έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα ως προς το κόστος.
Πιλοτικά προγράμματα ζώγρησης και επιτυχούς εγκατάστασης πληθυσμών, έδειξαν το δρόμο, αλλά έμειναν περιορισμένα σε αριθμό στα δάκτυλα του ενός χεριού.
Κατοχύρωση της θήρας, έρευνες και μελέτες
Οι δασολογικές σχολές επέδειξαν σημαντικό εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο για τη θηραματοπονία. Κάτι για το οποίο δεν μπορεί να υποστηριχθεί όμως στον ίδιο βαθμό για τον αρμόδιο οργανισμό για την έρευνα ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ.
Οι κυνηγετικές οργανώσεις χρηματοδότησαν και χρηματοδοτούν τα τελευταία έτη ερευνητικά προγράμματα και μέσω των επιστημονικών τους συνεργατών έχουν προσφέρει πολύτιμο επιστημονικό έργο που συμβάλλει στην ορθή έκδοση της ετήσιας ρυθμιστικής θήρας και με έρευνες τεκμηριώνουν το ενδεδειγμένο κανονιστικό πλαίσιο για τη θήρα (Προγράμματα Φαινολογίας της Μετανάστευσης, Άρτεμις κ.α.).
Συμπεράσματα
Η ιστορία μάς διδάσκει πως δεν υπήρξε κυβέρνηση, στα 50 περίπου έτη από τη δικτατορία και έπειτα, που να ασχολήθηκε ολοκληρωμένα με τη θηραματοπονία. Η απουσία εμπιστοσύνης, οράματος, γνώσης, θέλησης και πνεύματος συνεργασίας από τους εμπλεκόμενους φορείς θεωρούνται οι κύριες αιτίες.
Έτσι επί της ουσίας η θηραματοπονία, με εξαίρεση τη θηροφυλακή και την επιστημονική τεκμηρίωση, έμεινε στους περισσότερους τομείς στάσιμη ή οπισθοδρόμησε π.χ. σε ότι αφορά τον έλεγχο των αρπάγων και το κανονιστικό πλαίσιο.
Οι κυνηγετικές οργανώσεις βρίσκονταν στο απόγειο της δύναμής τους τις προηγούμενες δεκαετίες και ίσως ήταν καταλληλότερες οι συνθήκες να διεκδικήσουν και να διασφαλίσουν περισσότερα για τη θηραματοπονία. Η μη διαφύλαξη του Κεφαλαίου Θήρας και η απουσία ισχυρής δημόσιας διοικητικής δομής για τη θηραματοπονία καθιστούν τη θήρα αδύναμη και ευάλωτη. Για την αντίστοιχη δραστηριότητα της αλιείας, όπου τα οικονομικά οφέλη της οποίας ελάχιστα ξεπερνούν το διπλάσιο αυτών της θήρας, υφίσταται ανεξάρτητη Γενική Διεύθυνση στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων στην οποία υπηρετούν 38 επιστήμονες.
Από το 2009, όπου έρχεται η οικονομική κρίση στη χώρα, θα πρέπει να θεωρείται πως αλλάζει σελίδα και για τη θηραματοπονία. Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες έχουν γίνει πλέον δυσχερέστερες για την όποια ανάπτυξη της θηραματοπονίας. Ο μέσος όρος ηλικίας των κυνηγών συνεχώς αυξάνει, καθώς το δημογραφικό, η αστικοποίηση, ο σύγχρονος τρόπος ζωής και η μειωμένη ποιότητα της προσφερόμενης θήρας οδηγούν σε μείωση του αριθμού των κυνηγών. Επιπρόσθετα και ο εθελοντισμός και η συμμετοχή στα κοινά παρακμάζουν. Συνεπώς η δυναμική για θηραματοπονία βαίνει μειούμενη. Η γνώση πλέον είναι περισσότερη, αλλά τα χέρια λιγότερα.
Η ιστορία διδάσκει πως οι κυνηγοί, είναι κατά κύριο λόγο μόνοι στην προάσπιση της δραστηριότητάς τους. Οι παραλήψεις του παρελθόντος θα πρέπει να εντοπιστούν. Αναγκαίο είναι οι κυνηγοί να χρησιμοποιήσουν νέους και έξυπνους τρόπους, εάν θέλουν να προασπίσουν αποτελεσματικά τη δραστηριότητά τους σε ένα όλο και περισσότερο δυσμενές κονωνικοοικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι. Η εξωστρέφεια και η ανάπτυξη συνεργασιών αναμένεται να βοηθήσουν.
