Ενα γενετικό «ψαλίδι» το οποίο κόβει συγκεκριμένα τμήματα του μύκητα που πλήττει τα πλατάνια ανέπτυξε ομάδα φοιτητών από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, κερδίζοντας το χρυσό μετάλλιο στον Διεθνή Διαγωνισμό Συνθετικής Βιολογίας στο Παρίσι. «Ζώντας στα Ιωάννινα, βλέπαμε τα πλατάνια να μαραζώνουν, δέντρα 500 ετών να κόβονται, κάτι που μας στενοχωρούσε και μας προβλημάτιζε», λένε στην «Κ»
Με το χρυσό μετάλλιο στον Διεθνή Διαγωνισμό Συνθετικής Βιολογίας επέστρεψαν από το Παρίσι τα μέλη της ομάδας iGEM Ioannina 2025, φοιτήτριες και φοιτητές από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η βράβευση αφορούσε την κατηγορία της προστασίας της βιοποικιλότητας, με την ομάδα από τα Ιωάννινα να προτείνει μια καινοτόμο παρέμβαση για την αντιμετώπιση της ασθένειας του μεταχρωματικού έλκους που πλήττει τα πλατάνια στην Ηπειρο και σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και της Ευρώπης. Πρόκειται για σημαντική διεθνή επιτυχία για το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, που κατακτά για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά το χρυσό μετάλλιο στον Διεθνή Διαγωνισμό Συνθετικής Βιολογίας iGEM (Grand Jamboree), ένα διαγωνισμό υψηλότατου επιπέδου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ : Η προπαγάνδα και η παραπληροφόρηση για τους λύκους καλά κρατεί…..
«Η ομάδα iGEM για το έτος 2025 συγκροτήθηκε μετά τη λήξη του προηγούμενου διαγωνισμού. Συμμετείχαμε 16 φοιτητές και φοιτήτριες κυρίως από το Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών, αλλά και από άλλα τμήματα. Θέσαμε ως στόχο να βρούμε τρόπο αντιμετώπισης της ασθένειας των πλατάνων. Ζώντας στα Ιωάννινα βλέπαμε τα πλατάνια, ένα δέντρο πολύ χαρακτηριστικό για την περιοχή, να μαραζώνουν, δέντρα 500 ετών να κόβονται, κάτι που μας στεναχωρούσε και μας προβλημάτιζε. Εξάλλου και η ιδέα του διαγωνισμού είναι το πώς άνθρωποι από ένα μέρος θα βρουν απαντήσεις με χρήση συνθετικής βιολογίας για ένα τοπικό πρόβλημα, οι οποίες όμως θα μπορούν να αξιοποιηθούν παγκόσμια», λέει στην «Κ» η Ιφιγένεια Τυχηρού Ανυφαντή, φοιτήτρια του Τμήματος Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και αρχηγός της ομάδας.
Η σέλφι της ομάδας με το μετάλλιο στο Παρίσι. Πρόκειται για σημαντική διεθνή επιτυχία για το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το οποίο κατακτά για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά το χρυσό στον Διεθνή Διαγωνισμό Συνθετικής Βιολογίας iGEM.
Η καταστροφική για τα πλατάνια ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους προκαλείται από τον μύκητα Ceratocystis platani, ο οποίος ήρθε στην Ευρώπη από τις ΗΠΑ κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μέσω κασονιών πυρομαχικών φτιαγμένων από ξύλο πλατάνου και από τότε έχει εξαπλωθεί σε μια σειρά από ευρωπαϊκές χώρες, προκαλώντας μεγάλες καταστροφές στα εμβληματικά αυτά δέντρα. «Στην Αμερική τα πλατάνια αντέχουν στην παρουσία του μύκητα, έπειτα από αιώνες προσαρμογής. Στην Ευρώπη η εμφάνισή του φέρνει καταστροφή. Οπως στην Ηπειρο, που ήρθε με τα μηχανήματα για την κατασκευή της Εγνατίας Οδού και το χώμα που μετέφεραν από τη Μεσσηνία, όπου είχε ήδη αναπτυχθεί», μας εξηγεί η κ. Τυχηρού Ανυφαντή. Η ομάδα iGEM Ioannina 2025 ονόμασε το έργο της «Amadryads», εμπνευσμένο από τις μυθικές Αμαδρυάδες, τις νύμφες που η ζωή τους ήταν δεμένη με τα δέντρα, με σκοπό να διαμορφώσει μια πρωτοποριακή, οικολογικά ασφαλή προστασία του πλατάνου. Ο μύθος έρχεται και συναντά την επιστημονική καινοτομία της συνθετικής βιολογίας, που συνδυάζει παλαιότερες κατακτήσεις με νέες εφαρμογές.
«Ο μηχανισμός που αναπτύξαμε βασίζεται στο σύστημα CRISPR-Cas13d, ένα γνωστό και δοκιμασμένο σύστημα βραβευμένο με Νομπέλ. Με αυτό στοχεύουμε και αποικοδομούμε συγκεκριμένα RNA μόρια του μύκητα, εμποδίζοντας την ανάπτυξή του, χωρίς να επηρεάζεται το φυτό και το περιβάλλον. Είναι σαν ένα γενετικό ψαλίδι που κόβει συγκεκριμένα τμήματα του μύκητα. Εισάγεται με βιοδιασπώμενο νανοφορέα χιτοζάνης, εξασφαλίζοντας στοχευμένη και ασφαλή εφαρμογή, ενώ ενεργοποιείται μέσω ενός ριβοδιακόπτη. Το αποτέλεσμα είναι μια μη γενετικώς τροποποιημένη, αναστρέψιμη και εξαιρετικά εξειδικευμένη βιοτεχνολογική λύση, που συνδυάζει ακρίβεια, περιβαλλοντική ασφάλεια και καινοτομία, συμβάλλοντας στην προστασία ενός εμβληματικού είδους και της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς που αυτό εκπροσωπεί», εξηγεί παρουσιάζοντας την πρόταση της ομάδας η κ. Τυχηρού Ανυφαντή. Η δουλειά στο εργαστήριο δεν έγινε πάνω στον ίδιο τον μύκητα Ceratocystis platani, ο οποίος βρίσκεται σε καραντίνα, αλλά σε μοντέλο προσομοίωσης, ενώ έγιναν δοκιμές σε μικροπεριβάλλον. Η παρέμβαση της ερευνητικής ομάδας από τα Ιωάννινα αξιοποίησε τις διεθνείς γνώσεις και το ταλέντο των φοιτητών, φτάνοντας σε πειραματικό στάδιο ανοιχτό σε περαιτέρω ανάπτυξη.
«Είμαστε πολύ χαρούμενοι με την επιτυχία, αλλά και με όλη την πορεία μέχρι το Παρίσι. Καταφέραμε να δείξουμε τις δυνατότητες του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σε ένα διαγωνισμό όπου συμμετείχαν πολλά μεγάλα πανεπιστήμια με ισχυρές υποδομές και πόρους», τονίζει η κ. Τυχηρού Ανυφαντή.
«Ο μηχανισμός που αναπτύξαμε είναι σαν ένα γενετικό ψαλίδι που κόβει συγκεκριμένα τμήματα του μύκητα», εξηγεί η αρχηγός της ομάδας Ιφιγένεια Τυχηρού Ανυφαντή.
«Η ίδια η διαδικασία όμως συμμετοχής στην ομάδα iGEM είναι μια υπέροχη ευκαιρία για ένα φοιτητή να μυηθεί έστω και για λίγο στην επιστημονική έρευνα, να δει από κοντά την εργαστηριακή δουλειά, να μάθει στον συνδυασμό διαφόρων επιστημονικών κλάδων αλλά και στη συνεργασία διαφορετικών ανθρώπων», σημειώνει η επικεφαλής της ομάδας iGEM Ioannina 2025. Εξάλλου, η όλη προσέγγιση δεν αφορά μόνο στενά το ερευνητικό έργο και το εργαστήριο, αλλά μια ευρύτερη μορφωτική διαδικασία και καλλιέργεια, με ενίσχυση της συνεργατικής αντίληψης και της πολιτιστικής προσέγγισης. Η ίδια συμμετείχε για δεύτερη φορά, ακριβώς γιατί την ενθουσίασε η όλη διαδικασία το 2024. «Θα το ξανακάνεις;» ρωτάμε. «Οχι, αυτή τη φορά όχι γιατί δεν θέλω, αλλά για να έχει την ευκαιρία ένα άλλο παιδί να το ζήσει», μάς απαντά.
Η «χρυσή» ομάδα ανέδειξε τις δυνατότητες του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, εκφράζοντας τις ευχαριστίες της σε όσους τη βοήθησαν από φορείς του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα, και ειδικά στους ακαδημαϊκούς συμβούλους και μέντορες που στάθηκαν στο πλευρό της και των οποίων η καθοδήγηση υπήρξε καθοριστική.
Δυναμική παρουσία
Αξίζει να υπογραμμιστεί πως οι ομάδες iGEM από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων αλλά και από άλλα πανεπιστήμια της χώρας έχουν καταγράψει μια ιδιαίτερα δυναμική παρουσία σε διεθνείς διαγωνισμούς, με σημαντικές διακρίσεις. Αποτελεί κι αυτό μια ένδειξη του επιπέδου των δημόσιων ιδρυμάτων και του φοιτητικού πληθυσμού.
Τα μέλη της ομάδας iGEM Ioannina 2025 είναι: Ιφιγένεια Τυχηρού Ανυφαντή, Αγγελική Μπουλαλά, Αριστοτέλης Μιχαλάκης, Βασιλική Ραφαέλα Σαββίδου, Γιώργος Σκορδάκης, Δημήτρης Μπλάκος, Εύα Χαντζαρίδου, Ζήσης Ψαλίδας, Ηλιάνα Ράπτη, Θωμάς Κατίκος, Ιωάννης Βασίλειος Ελαφρόπουλος, Μαίρη Περιστέρη, Παναγιώτης Μιχαηλίδης, Παντελής Χαβιανίδης, Στέλλα Δημητρίου, Σωκράτης Παπαθανασίου.
