Ο iHunter “εγκαινίασε” το μεγάλο αφιέρωμα στη μπεκάτσα και σήμερα ακολουθεί ένα άρθρο για τα “είδη”, το γένος, το μέγεθος της μπεκάτσας καθώς επίσης για την αναπαραγωγή και τη μετανάστευση.
«Είδη», γένος και μέγεθος
Οι μπεκατσοκυνηγοί, έχουν παρατηρήσει ότι υπάρχουν μπεκάτσες μεγάλου μεγέθους, οι «σουλτάνες», όπως τις λένε σε μερικά νησιά και μπεκάτσες μικρού μεγέθους. Οι πρώτες έχουν μία κοκκινωπή απόχρωση και ζυγίζουν από 320-480 γραμμάρια και οι δεύτερες έχουν αποχρώσεις προς το γκρίζο ή προς το μαύρο, με βάρος 250-340 γραμ.
Συνήθως, οι μεγάλες φθάνουν πρώτες στη μετανάστευση που αρχίζει τον Οκτώβριο, ενώ οι μικρές φθάνουν αργότερα και είναι εκείνες που θα πέσουν σε μεγάλους αριθμούς όταν ενσκήψει κανένα μεγάλο κύμα ψύχους στην Κεντροανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια.
Οι διαφορές στο μέγεθος και τους χρωματισμούς έκανα πολλούς ορνιθολόγους να πιστέψουν ότι πρόκειται περί διαφορετικών ποικιλιών. Οι έρευνες, όμως απέδειξαν ότι δε συμβαίνει τίποτα τέτοιο, αλλά ότι μικρές και μεγάλες είναι όλες της ίδιας ποικιλίας της «SCOLOPAX RUSTICOLA», όπως λέγεται επιστημονικά η μπεκάτσα που εμφανίζεται στην Ευρώπη. Τα διαφορετικά μεγέθη και χρώματα, οφείλονται στο ότι το πουλί αυτό εμφανίζεται με μεγάλες διαφορές από το ένα άτομο στο άλλο.
Άλλοι ορνιθολόγοι θέλησαν να δουν διαφορά γένους μεταξύ των μεγάλων και των μικρών μπεκατσών. Είπαν ότι οι μεγάλες είναι οι θηλυκές και οι μικρές οι αρσενικές. Και αυτή η άποψη αποδείχθηκε λανθασμένη, γιατί ανατομικές έρευνες σε σκοτωμένες μπεκάτσες έδειξαν ότι το κριτήριο του μεγέθους δεν είναι σωστό. Ανάμεσα στις μεγάλες μπεκάτσες υπήρχαν και από τα δύο φύλα. Το ίδιο και στις μικρές.
Το γεγονός ότι υπάρχουν διαφορές στη διάταξη των χρωμάτων και στις αποχρώσεις ανάμεσα στα διάφορα άτομα, έκανε ακόμη πιο δύσκολη τη διάκριση της αρσενικής από τη θηλυκή μπεκάτσα Οι σοβαρότεροι ορνιθολόγοι καταλήγουν στο συμπέρασμα, ότι δεν μπορεί κανείς να διαγνώσει το φύλο, παρά μόνο αν κάνει αυτοψία στο συγκεκριμένο άτομο και διαπιστώσει το γένος από τα όργανα αναπαραγωγής του. Το φύλο όπως και η ηλικία μπορούν να αναγνωριστούν και με την εξέταση των φτερών. Αυτή η μέθοδος δεν δίνει πάντα σωστά αποτελέσματα αλλά είναι η μέθοδος που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες όταν πιάνουν τις μπεκάτσες που θέλουν να δακτυλιώσουν.
Στις εικόνες 1 και 2 μπορείτε να δείτε τα όργανα μια θηλυκής και μιας αρσενικής μπεκάτσας
Στην εικόνα 3 βλέπουμε το φτερούγα της μπεκάτσας. Τα τρία πρώτα φτερά (1,2 και 3) καθορίζουν το φύλο ενώ τα τέσσερα τελευταία (15,16,17 και 18) καθορίζουν την ηλικία. Πως; Αυτό φαίνεται στην εικόνα 4 και 5 αντίστοιχα.
Εικόνα 4
Το Α είναι το πλάτος του φτερού. Το πλάτος μετριέται 2 εκατοστά από την κορυφή. Εαν το άθροισμα του πλάτους των τριών φτερών είναι μικρότερο ή ίσο από 15,4mm τότε η μπεκάτσα είναι αρσενική, εάν είναι μεγαλύτερο ή ίσο από 15,6mm τότε είναι η μπεκάτσα είναι θηλυκή.
Επίσης και το συνολικό μήκος των τριών πρώτων φτερών είναι λίγο μεγαλύτερο στη θηλυκή μπεκάτσα.
Εικόνα 5
|
Η νεαρή μπεκάτσα : Α. Ανοικτόχρωμη λωρίδα στην κορυφή Β. Διαχωριστική σκούρα λωρίδα C. Ανοιχτόχρωμες κηλίδες και στις 2 πλευρές |
Η ηλικωμένη μπεκάτσα : Α. Σκουρόχρωμη λωρίδα στην κορυφή Β. Μικρά ασύμετρα στίγματα σε μια πλευρά C. Λίγα ή καθόλου στίγματα-κηλίδες |
Τα είδη μπεκάτσας, που υπάρχουν στον κόσμο, εκτός της δικής μας, είναι η μπεκάτσα της Αμερικής η «SCOLOPAX MINOR» που είναι κατά το ένα τρίτο μικρότερη και ζει από τον Καναδά μέχρι τη χερσόνησο του Γιουκατάν. Επίσης, άλλα δύο είδη που ζουν στο αρχιπέλαγος της Μαλαισίας, και προφανώς δεν μετακινούνται πέραν αυτού.
Αναπαραγωγή και μετανάστευση
Για να μπορέσουμε να καταλάβουμε καλύτερα την κίνηση που κάνουν οι μπεκάτσες στον τόπο μας, θα πρέπει να αρχίσουμε από τους τόπους αναπαραγωγής της. Και πριν από όλα να τονίσουμε ότι η μπεκάτσα είναι κατ’ εξοχήν πουλί που μεταναστεύει «κατ’ ανάγκη». Θα προτιμήσει δηλαδή να μείνει εκεί που βρίσκεται και να μετατοπίζεται τοπικώς, αναλόγως των αναγκών της, παρά να καλύψει – όπως τα τρυγόνια ή τα ορτύκια – χιλιάδες χιλιόμετρα για να ξεχειμωνιάσει.
Οι περιοχές λοιπόν που φωλιάζει και αναπαράγεται η μπεκάτσα μπορούν να χωρισθούν σε τρεις ζώνες:
Η Βόρεια Ζώνη, ήτοι η περιοχή των δασών της Βορειοανατολικής Ευρώπης (Ρωσία, Φινλανδία), της Σκανδιναβικής Χερσονήσου, της Βορείου Γερμανίας, της Πολωνίας κλπ. Στη ζώνη αυτή αναπαράγεται το πλείστον των μπεκατσών που θα κινηθούν στην Ευρώπη.
Η Κεντρική Ζώνη που περιλαμβάνει τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης καθώς κι αυτές που από απόψεως γεωγραφικού πλάτους βρίσκονται στο ίδιο ύψος με αυτές (Ν. Γερμανία, Ν. Πολωνία, Ουγγαρία, Αυστρία, Β. Γαλλία, Τσεχία κλπ)
Τέλος, η Νότια Ζώνη που βρίσκεται ακόμη πιο χαμηλά και πιάνει τα Πυρηναία, τα Βουνά της Β. Ιταλίας και άλλα μέρη που βρίσκονται σε ανάλογο γεωγραφικό πλάτος. Θα πρέπει να σημειωθεί το φώλιασμα στην Τρίτη αυτή ζώνη, γίνεται εντελώς συμπτωματικά.
Οι μπεκάτσες που αναπαράγονται στη Βόρεια Ζώνη αναγκάζονται, από τη χαμηλή θερμοκρασία, να αρχίσουν τη μετανάστευσή τους αρκετά νωρίς. Ήδη, από τον Σεπτέμβριο θα αρχίσουν να κινούνται προς τα νότια. Η κίνηση θα ενταθεί τον Οκτώβριο – Νοέμβριο. Μειώνεται εν συνεχεία το Δεκέμβριο και σβήνει προς το τέλος του μήνα αυτού ή το πολύ τις πρώτες μέρες του Ιανουαρίου.
Στην Κεντρική Ζώνη, το κρύο δεν αρχίζει τόσο νωρίς, ούτε είναι τόσο ανυπόφορο όσο στη Βόρεια Ζώνη. Οι μπεκάτσες που φώλιασαν στην Κεντρική Ζώνη, βρίσκουν το περιβάλλον κατάλληλο για να συνεχίσουν τη ζωή τους εκεί και, αντί να μεταναστεύσουν προς το Νοτιά, περιορίζονται σε τοπικές μετακινήσεις, αναλόγως των αναγκών τους. Στην Κεντρική Ζώνη θα μείνουν και πολλές μπεκάτσες από αυτές που ήλθαν από το Βορρά μια και βρίσκουν ηπιότερες θερμοκρασίες και κατάλληλο περιβάλλον.
Στην Κεντρική λοιπόν Ζώνη, θα παραμείνουν πολλές από τις μπεκάτσες που φώλιασαν στη Βόρεια Ζώνη μέχρι να πιάσει κανένα δυνατό κύμα ψύχους, οπότε όλες μαζί αυτές που ήλθαν από το Βορρά και οι «ντόπιες», ας πούμε, της Κεντρικής Ζώνης θα κατηφορίσουν σε γενική φυγή προς το Νοτιά. Το θέμα αυτό το έχουμε αναλύσει και στο άρθρο “Η μπεκάτσα εκτός Ελλάδος”
Δεν υπάρχουν σταθερές σχέσεις μεταξύ των φύλλων και η θηλυκιά είναι αυτή που διαλέγει τον τόπο φωλεοποίησης ενώ το αρσενικό μετά το ζευγάρωμα αναζητεί νέες περιπέτειες. Το αρσενικό και το θηλυκό μένουν μόνο μαζί για 3 ή 4 ημέρες. Τα θηλυκά είναι έτοιμα για αναπαραγωγή στο πρώτο έτος ζωής τους. Η θηλυκιά διαλέγει ένα μικρό “ξέφωτο” στο δάσος και παραμένει συχνά ακίνητη ή με μικρά “αναπηδήματα” από το έδαφος κάνει γνωστή την παρουσία της στα αρσενικά της περιοχής. Από το Φεβρουάριο μέχρι τον Αύγουστο, το αρσενικό πετά γύρω από την ίδια περιοχή το σούρουπο και την αυγή. Σ’ αυτές τις πτήσεις, το αρσενικό επιδίδεται σε επιδείξεις επιδεξιότητας στο πέταγμα, εκτελώντας πάνω από το ξέφωτο ανοδικές πτήσεις σχεδόν κάθετα και διάφορους ελιγμούς για να εντυπωσιάσει την μέλλουσα νύφη, ενώ συγχρόνως της “τραγουδάει” με την ιδιαίτερη και μοναδική
Οι φωλιές μπεκατσών είναι στο έδαφος. Την υπεράσπιση της φωλιάς έναντι των αρπάγων, εγγυάται μια πρόχειρη κατασκευή η οποία όμως μιμείται το έδαφος του περιβάλλοντος που κατοικεί. Η εύρεση μιας φωλιάς μπεκατσών είναι μια απολύτως τυχαία περίπτωση. Γεννά συνήθως 4 αυγά. Εάν η πρώτη φωλιά καταστραφεί, η μπεκάτσα μπορεί να φτιάξει άμεσα μια άλλη. Η έναρξη δεύτερης φωλεοποίησης μετά από μια επιτυχή πρώτη εκκόλαψη δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ. Τουλάχιστον στο μέρος του πληθυσμού που έχει μελετηθεί στη Γαλλία.
Mόνο το θηλυκό κάθεται στα αυγά. Η περίοδος επώασης είναι μεταξύ 21-22 ημερών. Κατά την διάρκεια όλου αυτού του διαστήματος, η μπεκάτσα είναι πολύ ευαίσθητη στην ενόχληση και δεν θα διστάσει να εγκαταλείψει την περιοχή φωλεοποίησης. Οι νεαρές μπεκάτσες είναι σε θέση να πετάξουν γύρω στην ηλικία των 15-20 ημερών, κατά την διάρκεια των οποίων η θηλυκιά αναλαμβάνει την παροχή τροφής. Οι απώλειες κατά τη διάρκεια της φάσης αναπαραγωγής υπολογίζονται σε 30%.
