Τα «μυστικα» της αποδημιας

Οι μαζικές μετακινήσεις των πουλιών σε αποστάσεις χιλιάδων χιλιομέτρων και η συστηματική τους επαναληπτικότητα ανά εποχή δημιούργησαν από την αρχαιότητα έναν μυστηριώδη θρύλο με αναπάντητες απορίες, που συντηρείται μέχρι σήμερα

 

Για τους κυνηγούς, σε κάθε εποχή της Iστορίας, αλλά και για τους απλούς ανθρώπους της υπαίθρου, τα τεράστια κοπάδια των υδρόβιων αλλά και τα «σύννεφα» των μικρότερων πουλιών όπως οι τσίχλες και οι φάσες ήταν το καλύτερο και αλάνθαστο ημερολόγιο των εποχών, άμεσα αντιληπτό από όλους.

 

Η χώρα μας λόγω της γεωγραφικής της θέσης ανάμεσα σε Ευρώπη, Ασία και Αφρική, αποτελεί ένα από τα σημαντικά περάσματα κατά τις μετακινήσεις τους από Βορρά προς Νότο, αλλά και περιοχή διαχείμασης για τα θηραματικά αποδημητικά πουλιά. Οι μετακινήσεις των πουλιών αυτών διακρίνονται σε δύο κύριες κατηγορίες. Την ενστικτώδη αποδημία που γίνεται το φθινόπωρο και την αναγκαστική αποδημία που θα εμφανιστεί αργότερα με τα πρώτα χιόνια και τους παγετούς του χειμώνα.

 

Η πρώτη είναι μια «ήρεμη» και σχετικά προβλέψιμη αποδημία και πάντοτε οι κυνηγοί είχαν εμπειρικά ημερολογιακά σημάδια πέρα από τα οποία η εμφάνιση των πρώτων επισκεπτών ήταν γεγονός.

 

Τα πουλιά της ενστικτώδους αποδημίας θα μετακινηθούν νοτιότερα χωρίς να ζοριστούν από τα κρύα του Βορρά, χωρίς να πεινάσουν λόγω έλλειψης τροφής, αλλά θα τα σπρώξει ένα αρχέγονο ένστικτο της φύσης, ένα καλορυθμισμένο ρολόι μέσα τους που θα ενεργοποιηθεί με κάποια ασαφή και άγνωστα σε μας σημάδια του καιρού. Είναι το μέγεθος της ημέρας, η μικρότερη ηλιοφάνεια, το ύψος του ήλιου, οι φάσεις της σελήνης, η θερμοκρασία και οι ανεπαίσθητες αλλαγές της στον αέρα, οι κρύες φθινοπωρινές βροχές, αυτά που θα πυροδοτήσουν μια συνταρακτική αλλαγή συμπεριφοράς στα πουλιά, ωθώντας τα να συσσωρεύουν τεράστιες ποσότητες λίπους και να ξεκινήσουν το δύσκολο ταξίδι χιλιάδων χιλιομέτρων στον νοτιά;

 

Τα «περασματιάρικα»

 

Τα πουλιά δεν θα πιεστούν όταν ταξιδεύουν, θα κάνουν συχνές στάσεις δύο τριών ημερών τουλάχιστον για να τραφούν και θα συνεχίσουν νοτιότερα κρατώντας αρκετές δυνάμεις αλλά και λίπος που καταναλώνουν κατά την πολύωρη διάρκεια της πτήσης τους. Τέτοια είναι τα «περασματιάρικα» ορτύκια και τρυγόνια που εμφανίζονται μετά το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου στη χώρα μας, ολόπαχα και κοπαδιαστά, αντικαθιστώντας για μια δυο μέρες τα δικά μας ντοπιάρικα ορτύκια που έχουν ήδη φύγει για νοτιότερες περιοχές.

 

Δεν θα ταξιδέψουν ποτέ κόντρα στον καιρό, εκμεταλλεύονται τα γυρίσματά του και θα κινηθούν μαζικά και γρήγορα μπαίνοντας μέσα στα «απόνερα» ενός βαρομετρικού χαμηλού που περνά από την περιοχή τους και κατευθύνεται συνήθως ανατολικά. Πίσω του δημιουργείται πάντα ένα ισχυρό βόρειο ρεύμα, το οποίο «πιάνουν» τα πουλιά και μετακινούνται ξεκούραστα πετώντας με ούριο άνεμο δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιόμετρα.

 

 

Αν ο καιρός τα κλείσει με συνεχείς συννεφιασμένους νοτιάδες και βροχές, θα παραμένουν στον πρόσκαιρο τόπο στάσης τους και μόλις αρχίσει ο βοριάς να καθαρίζει τον ουρανό, θα πετάξουν με ανυπομονησία και μαζικότητα. Τότε είναι που οι αργοπορημένοι κυνηγοί ψάχνουν μάταια να ανακαλύψουν τα χιλιάδες ορτύκια που έπεσαν στον κάμπο. Αργησαν μόνο μια μέρα ή μάλλον μια νύχτα.

 

Τα πουλιά που φερμάρονταν στη Μακεδονία σωρηδόν, το επόμενο πρωινό μπορεί να έχουν πιάσει τις νότιες ακτές της Πελοποννήσου και θα προετοιμάζονται για το μεγάλο τους «άλμα», να διασχίσουν τη Μεσόγειο μεμιάς και χωρίς καμία στάση, αναζητώντας τις ακτές της Αφρικής.

 

Απρόβλεπτες μετακινήσεις

 

 

Ο Σεπτέμβριος και ο Οκτώβριος είναι οι μήνες της αποδημίας αυτής για τη χώρα μας, που μπορεί να «κλέψει» και μερικές μέρες του Νοεμβρίου αν ο καιρός και τα βαρομετρικά δεν ευνοούν τις πρόωρες κινήσεις. Από κει και πέρα, μετά το πρώτο δεκαήμερο του Νοεμβρίου αρχίζουν οι «βίαιες» και απρόβλεπτες μετακινήσεις του χειμώνα.

 

Οσα πουλιά επέλεξαν να παραμείνουν σε βορειότερες από τη χώρα μας περιοχές, στις οροσειρές των Βαλκανίων και στα Καρπάθια, στις όχθες του Δούναβη και στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας μέχρι την Κριμαία, είτε γιατί ο καιρός ήταν ήπιος είτε γιατί έβρισκαν αρκετή τροφή, θα έρθουν σε μεγάλους αριθμούς νοτιότερα, στα δικά μας κυνηγοτόπια, μόνο όταν τα αναγκάσει ο χιονιάς στις περιοχές αυτές.

 

Υδρόβια, μπεκάτσες, τσίχλες και φάσσες μαζί με μερικά αργοπορημένα ορτύκια είναι οι χειμωνιάτικοι επισκέπτες που περιμένουν εναγωνίως οι κυνηγοί.

 

Μόνο τα τρυγόνια θα έχουν εξαφανιστεί έγκαιρα και γρήγορα, αποφεύγοντας με ασφάλεια τον παγωμένο αέρα της Σιβηρίας που σαρώνει κυριολεκτικά τους πληθυσμούς των πουλιών και τους σπρώχνει μαζικά και ανάκατα στη χώρα μας.

 

Αν επικρατούν εδώ ήπιες χειμωνιάτικες συνθήκες, χωρίς ισχυρούς παγετούς και χιονοκάλυψη και με ευνοϊκές συνθήκες για τροφή τότε έχουμε τις «μεγάλες» κυνηγετικές χρονιές των αποδημητικών που όμως λόγω της ποικιλομορφίας του καιρού στον ελλαδικό χώρο, δεν είναι ίδιες για όλες τις περιοχές.

 

Οι δυτικές ακτές πίσω από την Πίνδο δεν έχουν καμιά σχέση με τα νησιά του Βόρειου Αιγαίου και τη Θράκη, όπως και η Δυτική Μακεδονία δεν έχει κοινά χαρακτηριστικά με τις Κυκλάδες και την Πελοπόννησο. Καθεμία περιοχή της χώρας μας δέχεται πουλιά από διαφορετική αφετηρία και με διαφορετικό καιρό.

 

Μέγιστη απόσταση

 

Τα πουλιά της αναγκαστικής αποδημίας δεν έχουν την πολυτέλεια να επιλέξουν αέρα, διαδρομές και καιρό για τη μετακίνησή τους, ούτε τον χρόνο να σταθούν για ξεκούραση και τροφή κάπου ενδιάμεσα.

 

Το ένστικτό τους τα ωθεί να ταξιδέψουν στη μέγιστη απόσταση και καλύπτουν αποστάσεις ακόμη και μεγαλύτερες των πεντακοσίων χιλιομέτρων με μια πτήση.

 

Τότε θα σηκώσουμε πουλιά χωρίς ίχνος λίπους, αδύνατα και κουρασμένα, που θα ψάχνουν ολημερίς για τροφή, προσπαθώντας να αναπληρώσουν όχι μόνο το λίπος αλλά και τον μυϊκό ιστό που κατανάλωσαν στην πολύωρη πτήση τους.

 

Η κυνηγετική χρονιά που διανύουμε μπήκε με καλούς οιωνούς. Πέρα από τα ντόπια ορτύκια που είχαν καλή αναπαραγωγή, ο Σεπτέμβριος με τις πολλές βροχοπτώσεις στην περιοχή μας ευνόησε τόσο την προετοιμασία για τις καλές συνθήκες τροφής των αποδημητικών που θα καταφτάσουν αργότερα όσο και τις μετακινήσεις τους.

 

Το Αιγαίο και οι ανατολικές ακτές φαίνεται να ευνοούνται περισσότερο από τον βοριά και τη διάταξη των βαρομετρικών στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Αν συνεχίσει ο καιρός αυτός και τον Οκτώβριο θα έχουμε επιτέλους μια καλή χρονιά αποδημητικών, μετά αρκετά χρόνια «ανομβρίας»…

 

Θωμάς Μπατσέλας

 

Πηγή : ΕΘΝΟΣ-ΚΥΝΗΓΙ