Υβριδισμος και απελευθερωσεις ορτυκιων

 

Το ορτύκι είναι ένα κυρίως μεταναστευτικό ορνιθόμορφο και αναπαράγεται σε όλη σχεδόν την Ευρώπη ενώ τον χειμώνα ταξιδεύει σε περιοχές νότια της ερήμου Σαχάρα. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 παρατηρήθηκε μείωση στον παγκόσμιο πληθυσμό, με αποτέλεσμα να συμπεριληφθεί σε διάφορες διεθνείς συμβάσεις με στόχο την προστασία και διατήρησή του (Βόννης και Βέρνης 1979). Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στην αλλαγή των αγροτικών μεθόδων και στην εκτεταμένη χρήση φυτοφαρμάκων κατά την περίοδο της αναπαραγωγής και στην παρατεταμένη ξηρασία σε περιοχές της Αφρικής όταν διαχειμάζει. Αυτή η κατάσταση σε συνδυασμό με την μεγάλη μεταναστευτική πορεία του ορτυκιού (Ευρώπη-Νότια Αφρική) οδήγησε σε τοπικές μετακινήσεις πολύ μικρότερες σε απόσταση. Έτσι έχουν παρατηρηθεί ορτύκια κυρίως στα παράλια της Μεσογείου που δεν μεταναστεύουν και έχουν πρόωρη αναπαραγωγή.

 

Αυτή η μείωση των πληθυσμών του Ευρωπαϊκού ορτυκιού, οδήγησε πολλές χώρες, όπως είναι η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα κ.α. σε απελευθερώσεις Ιαπωνικών ορτυκιών με στόχο τον εμπλουτισμό των βιοτόπων με θήραμα και την αύξηση της κυνηγετικής κάρπωσης. Το Ιαπωνικό ορτύκι βρίσκεται σε άγρια κατάσταση στην κεντρική Ασία, αλλά είναι γνωστό στην Ευρώπη καθώς εκτρέφεται σχετικά εύκολα, αναπτύσσεται γρήγορα και αποδίδει μεγάλη παραγωγή. Θεωρείται ένα από τα πιο γρήγορα αναπτυσσόμενα πουλιά στον κόσμο. Παρόμοιες απελευθερώσεις έχουν πραγματοποιηθεί παλιότερα και στην Αμερική χωρίς όμως μεγάλη επιτυχία (Wetherbee and Jakobs 1961). Τα δυο υποείδη είναι συμπατρικά στην Μογγολία και γύρω από τη λίμνη Βαϊκάλη, αλλά μέχρι τώρα δεν έχουν παρατηρηθεί φυσικά υβρίδια.

 

Ο υβριδισμός είναι αρκετά συχνό φαινόμενο σε πληθυσμούς ζώων και φυτών και είναι μια διαδικασία κατά την οποία εμφανίζονται νέα είδη που εξαφανίζουν, εκτοπίζουν ή ανταγωνίζονται τα ήδη υπάρχοντα. Συμβαίνει κατά την εισαγωγή ειδών από τον άνθρωπο ακόμα και από την μεταβολή του βιοτόπου που βοηθά στην επανένωση πληθυσμών που πριν βρισκόταν σε απομόνωση. Ο υβριδισμός έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα στους διαχειριστές άγριας ζωής και κυρίως στους ορνιθολόγους. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι αυτό της ασπροκέφαλης πάπιας ή κεφαλούδι (Oxyura leucocephala) που απειλείται με εξαφάνιση από την εισαγωγή της κοκκινοκέφαλης πάπιας της Βορείου Αμερικής (Oxyura jamaikanensis) στην Ευρώπη.

 

Το Ευρωπαϊκό με το Ιαπωνικό ορτύκι αν και μοιάζουν μορφολογικά, ωστόσο έχουν κάποιες διαφορές στην βιολογία και στις συνήθειές τους. Οι πιο χαρακτηριστικές είναι στο κάλεσμα των αρσενικών κατά την αναπαραγωγή και στον τρόπο προσέγγισης των θηλυκών ορτυκιών. Το κάλεσμα των Ευρωπαϊκών αρσενικών είναι ο χαρακτηριστικός τριπλός ήχος ενώ των Ιαπωνικών αποτελείται από δυο μικρότερες σε διάρκεια κραυγές που ακολουθούνται από ένα ελαφρύ τρίξιμο. Ενθαρρυντικό είναι το στοιχείο που προέκυψε από έρευνα σε εκτρεφόμενα ορτύκια ότι τα Ευρωπαϊκά θηλυκά άτομα δεν έδειχναν ιδιαίτερη προτίμηση στο κάλεσμα των Ιαπωνικών

ή των υβριδίων, παρά μόνο σε αυτό των Ευρωπαϊκών αρσενικών (Deregnaucourt and Guyomarc’h 2003) ενώ δυστυχώς το αντίθετο φαινόμενο, δηλαδή το Ιαπωνικό θηλυκό να προσελκύει το Ευρωπαϊκό αρσενικό, έχει παρατηρηθεί σε πολλές περιπτώσεις.

 

Επίσης τα υβρίδια μπορούν να παράγουν ήχους παρόμοιους με αυτούς τοον Ευρωπαϊκών και Ιαπωνικών ορτυκιών (Deregnaucourt et al. 2005 a). Ωστόσο σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη Γαλλία, βρέθηκε ότι είναι εύκολη και αρκετά συχνή η παραγωγή υβριδίων σε φυσικούς πληθυσμούς, με γόνιμους απογόνους οι οποίοι

δεν διαφέρουν σε τίποτα με αυτούς των Ευρωπαϊκών ορτυκιών (Deregnaucourt et al. 2002) κάτι το οποίο πρέπει να μας ανησυχεί ιδιαίτερα και να προβληματίζει τους διαχειριστές για το μέλλον της διατήρησης του Ευρωπαϊκού ορτυκιού.

 

Άλλη μια σημαντική διαπίστωση που προέκυψε από έρευνες είναι ότι τα υβρίδια δεν παρουσιάζουν ισχυρές τάσεις για μετανάστευση, όπως παρατηρείται στους άγριους πληθυσμούς. Με τον τρόπο αυτό και έχοντας υπόψη ότι τα υβρίδια ωριμάζουν σεξουαλικά πιο γρήγορα και αναπαράγονται νωρίτερα από τα μεταναστευτικά, που

φτάνουν αργότερα στις περιοχές αναπαραγωγής, αποκτούν σημαντικό πλεονέκτημα για την εξάπλωση τους και για τον εκτόπισμά των άγριων πληθυσμών (Deregnaucourt et al. 2005 b).

 

Υβρίδια σε άγρια μορφή έχουν βρεθεί στην Ισπανία, αλλά σε περιορισμένους αριθμούς (<5%) και μετά από μακροχρόνιες μελέτες (Puigcerver et al 2007), όπως επίσης στην Ιταλία και στη Σενεγάλη (Barilani et al 2005). Αυτό αποδεικνύει την υψηλή θνησιμότητα των απελευθερωμένων πουλιών και την αδυναμία τους να επιβιώσουν

στο φυσικό περιβάλλον για πολλούς λόγους. Προς το παρόν οι επιστήμονες είναι καθησυχαστικοί όσον αφορά την εξάπλωση του φαινομένου του υβριδισμού, αλλά επισημαίνουν ότι πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεχτικοί στο μέλλον και κυρίως στο θέμα που αφορά τις απελευθερώσεις. Τα αποτελέσματα των λανθασμένων πρακτικών

που ακολουθεί ο άνθρωπος κατά καιρούς θα είναι ορατά σε μερικά χρόνια και ίσως τότε η κατάσταση να είναι μη αναστρέψιμη.

 

Βιβλιογραφία

 

Barilani Μ., S. Deregnaucourt, S. Gallego, L. Galli, N. Mucci, R. Piombo, M. Puigcerver, S. Rimondi, J.D. Rodriguez-Teijeiro, S. Spano and E. Randi (2005). Detecting hybridization in wild (Coturnix c. coturnix) and domesticated (Coturnix c.japonica) quail populations. Biological Conservation, 126: 445-455.

Deregnaucourt S., J.C. Guyomarc’h and N. Aebischer (2002). Hybridization between European quail Coturnix coturnix and Japanese quail Coturnix japonica. Ardea, 90 (1): 15-21.

Deregnaucourt S. and J.C. Guyomarc’h (2003). Mating call discrimination in female European (Coturnix c. coturnix) and Japanese Quail (Coturnix c. japonica). Ethology 109: 107—119.

Deregnaucourt, S., J.-C Guyomarc’h and S. Spano (2005 a). Behavioral evidence of hybridization (Japanese X European) in domestic quail released as game birds. Applied Animal Behaviour Science, 94: 303-318.

Deregnaucourt, S., J.-C Guyomarc’h and M. Belhamra (2005 b). Comparison of migratory tendency in European Quail Coturnix c. coturnix, domestic Japanese Quail Coturnix c japonica and their hybrids. Ibis, 147: 25-36.

Puigcerver M., D. Vinyoles and J-D Rodriguez-Teijeiro (2007). Does restocking with Japanese quail of hybrids affect native populations of common quail Coturnix coturnix? Biological Conservation, 136 (4): 628-635.

Wetherbee K. and K. Jacobs (1961). Migration of the Common Coturnix in North America. Bird Banding, 32: 85-91.