Η πλειοψηφία των διάφορων ζωντανών οργανισμών του πλανήτη έχει αποκτήσει μέσω της φυσικής επιλογής στο πέρασμα των αιώνων την ικανότητα να προσαρμόζεται σε ένα εύρος κλιματολογικών συνθηκών το οποίο καλύπτει στις περισσότερες περιπτώσεις τις έκτακτες κλιματολογικές συνθήκες που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις έκτακτων κλιματολογικών συνθηκών στις οποίες κάποια είδη καταγράφουν πληθυσμιακές απώλειες ανάλογες της έντασης και της διάρκειας των έκτακτων φαινομένων λόγω της αδυναμίας τους να προσαρμοστούν – ανταπεξέλθουν.
Το καλοκαίρι του 2010 το οποίο χαρακτηρίστηκε* ως ένα από τα πλέον θερμά και υγρά Καλοκαίρια των τελευταίων ετών* αποτέλεσε έκτακτη κλιματολογική πραγματικότητα και επηρέασε άμεσα και δραστικά τις ζωές πολλών ανθρώπων αλλά και πολλών ειδών της άγριας πανίδας.
Ένα από τα θηράματα που εκτιμάται πως υπέστη πληθυσμιακή μείωση λόγω των συνθηκών που επικράτησαν στις περιοχές αναπαραγωγής του ήταν η μπεκάτσα που αποτελεί ένα από τα πλέον δημοφιλή πτερωτά θηράματα για τους Έλληνες αλλά και τους Ευρωπαίους κυνηγούς γενικότερα.
Ο Ευρωπαϊκός πληθυσμός της Μπεκάτσας μετά από σημαντικές απώλειες που εκτιμάται πως υπέστη λόγω του παγετού σε πολλές περιοχές της Ευρώπης στη διάρκεια του Χειμώνα του 2009 – 2010, αντιμετώπισε το Καλοκαίρι του 2010 μία άλλη δοκιμασία, αυτήν των αυξημένων θερμοκρασιών και της έντονης ξηρασίας που σημειώθηκε στις περιοχές που αναπαράγεται.
Η διαδοχή των έντονων καιρικών φαινομένων, τόσο το Χειμώνα όσο και το Καλοκαίρι του 2010 στην κεντρική Ευρώπη αποτελούν ενδεχομένως την εξήγηση στη μείωση του πληθυσμού της μπεκάτσας που καταγράφηκε τη χρονιά που μας πέρασε.
Πιο αναλυτικά, οι δείκτες αφθονίας που υπολογίστηκαν* τον Οκτώβριο του 2010 για την μπεκάτσα ήταν κάτω του μέσου όρου, τόσο των ενήλικών ατόμων όσο και των νεαρών. Το εύρημα αυτό επιβεβαιώθηκε και από τα στοιχεία που συλλεχθήκαν από την κυνηγετική κάρπωση κατά τα τέλη Σεπτεμβρίου – μέσα Οκτωβρίου 2010 στη Ρωσία.
Οι μεγάλης έντασης, διάρκειας και έκτασης πυρκαγιές στα δάση της και η ιδιαίτερα αυξημένη ξηρασία στο σύνολο της έκτασης ευρωπαϊκής Ρωσίας, διαμόρφωσαν τις πλέον έντονες κλιματολογικές συνθήκες που έχουν παρατηρηθεί τα τελευταία 130 χρόνια από την έναρξη της συλλογής δεδομένων των καιρικών συνθηκών.
Το κύμα του καύσωνα άρχισε περίπου στις 20 Ιουνίου, επιδεινώθηκε τον Ιούλιο και τελείωσε στα μέσα Αυγούστου. Οι, θερμοκρασίες που καταγράφηκαν από 15 Ιουλίου έως 15 Αυγούστου (35ο – 40° C κατά τη διάρκεια της ημέρας) εμφάνιζαν 7-8 ° C, πάνω από την κανονική για την εποχή θερμοκρασία σε όλη την κεντρική ευρωπαϊκή Ρωσία.
Και στην χώρα μας θα μπορούσε να δημιουργηθεί παρόμοιο δίκτυο αφού το μορφωτικό επίπεδο τον κυνηγών που ασχολούνται με το κυνήγι μπεκάτσας είναι καλύτερο των υπολοίπων κυνηγών.
Περισσότερο από τις πυρκαγιές, η ξηρασία είναι αυτή που έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο για τα πουλιά, όπως οι μπεκάτσες π.χ. που τρέφονται με σκουλήκια και προνύμφες.
Σε μετρήσεις που έγιναν στα τέλη Ιουλίου στην περιοχή του Βλαντίμιρ, βρέθηκαν πολύ υψηλά ποσοστά ξηρασίας στις δασικές περιοχές.
Τα είδη των δασών που έγιναν οι μετρήσεις ήταν: σημύδα, ερυθρελάτη, πεύκο, συμπεριλαμβανομένων και μικτές συστάδες των ώριμων δέντρων που διατηρούν συνήθως αρκετά το φρέσκο χώμα.
Μόνο λίγα δάση με σκλήθρα που βρίσκονται σε επαφή με υδάτινα συστήματα, εξακολουθούσαν να έχουν ευνοϊκές συνθήκες.
Σε αυτή την περίοδο, η συντριπτική πλειοψηφία των δασικών περιοχών ήταν αφιλόξενη και το φαινόμενο αυτό είχε αυξηθεί μέχρι τα μέσα Αυγούστου παρά το γεγονός πως καταγράφηκαν και μερικές βροχοπτώσεις που αποτέλεσαν την αφορμή να μειωθεί έστω και σταδιακά το φαινόμενο αυτό.
Αυτό το χρονικό διάστημα, οι ενήλικες μπεκάτσες είχαν εξαντληθεί, από την έλλειψη της τροφής με το βάρος τους να φθάνει στο χαμηλότερο επίπεδο του (270 – 280 g), κάτι που δείχνει την έλλειψη αποθεμάτων.
Η περίοδος αυτή απαιτεί σημαντική κατανάλωση ενέργειας για την προετοιμασία των πουλιών για τη Φθινοπωρινή μετανάστευση. Η αφθονία της τροφής είναι πολύ απαραίτητη και θεωρείται ότι η έλλειψη τροφίμων θα μπορούσε να οδηγήσει μέχρι και σε θάνατο. Ομοίως, οι συγκεντρώσεις, όπως εκείνες που αναφέρονται στις αρχές Αυγούστου από τους συναδέλφους μας στη Μόσχα, παρέμειναν ευνοϊκές σε ορισμένα μέρη και διευκόλυναν τη θήρευση. Τέλος, επηρεάστηκε η συμπεριφορά της αλλαγής του φτερώματος (πτερόρροια) τόσο στα ενήλικα όσο και στα νεαρά άτομα.
Από όσο γνωρίζουμε, καμία μελέτη για τις επιπτώσεις της ξηρασίας στην ευρωπαϊκή μπεκάτσα δεν έχει δημοσιευθεί. Ωστόσο, εργασία με το ίδιο θέμα είναι διαθέσιμη για την αμερικανική Μπεκάτσα (GF Sepik, Owen Jr RB & Τ. Ι. Dwyer. 1983). «Η επίδραση της ξηρασίας στον τοπικό πληθυσμό της μπεκάτσας». Τα συμπεράσματα των συγγραφέων είναι παρόμοια με τους φόβους μας: αρχικά μείωση του βάρους για τα νεαρά κατά 19% συγκριτικά με το μέσο όρο (μερικά πουλιά βρίσκονται σε κατάσταση πείνας) και έπειτα καθυστέρησε η αλλαγή του φτερώματος στα ενήλικα.
Οι δείκτες αφθονίας που υπολογίστηκαν στην Κεντρική Ευρώπη είναι κάτω του μέσου όρου. Το ποσοστό των νεαρών είναι επίσης χαμηλό, σύμφωνα με τα πρώτα δείγματα από την θήρα κατά τα τέλη Σεπτεμβρίου – μέσα Οκτωβρίου.
Συμπεραίνουμε, σύμφωνα και με την μελέτη για την αμερικανική μπεκάτσα, πως οι κλιματικές αλλαγές μπορεί να έχουν σημαντικές επιπτώσεις στον κύκλο ζωής της μπεκάτσας.
του Χρήστου Καλαϊτζή – Δασοπόνου
Από την έντυπη έκδοση της ΣΤ’ΚΟΜΑΘ – “ΠΑΝ-ΘΗΡΑΣ Τα πάντα περί θήρας”
*Δίκτυο Μπεκάτσα, η οποία περιλαμβάνει περίπου 400 επαγγελματίες, καθώς και εθελοντές από οργανώσεις και ο κύριος στόχος είναι η παρακολούθησης των ειδών που μεταναστεύουν.
