Αρχική » Grid with Sidebar » Λαγωβολον: Ένα ιδιόμορφο κυνηγετικό όπλο

Λαγωβολον: Ένα ιδιόμορφο κυνηγετικό όπλο

by iHunt

demobanner
Το λαγωβόλο ήταν ένα κοντό ξύλινο κυνηγετικό ραβδί καμπύλου σχήματος, το οποίο εκτοξεύονταν με δύναμη διαγράφοντας μια ελλειπτική περιστροφική τροχιά παράλληλη με το έδαφος και σκοπό είχε είτε την αποσταθεροποίηση είτε τον άμεσο θάνατο του θηράματος. Η αποσταθεροποίηση του θηράματος  έδινε στον κυνηγό τον πολύτιμο χρόνο να πλησιάσει και να φονεύσει το ζώο από κοντά. Η μία άκρη του στελέχους ήταν ελαφρώς πιο βαριά από την άλλη γεγονός που βοηθούσε στο αεροδυναμικό σχήμα και την δυνατότητα να εκτελεί περιστροφική πτήση με μεγάλη θλαστική δύναμη κρούσης. Συνδέεται με το κυνήγι μικρών θηραμάτων και ειδικότερα με το κυνήγι του λαγού.
 
Μπρούτζινο αγαλματίδιο του Θεού Πάνα ο οποίος είναι έτοιμος να εκτοξεύσει ένα λαγωβόλο. 1ος πΧ -1ος μΧ αιώνας. Ιδιωτική Συλλογή. Image may be copyrighted.
 
Σαν ορισμός συναντάται πρώτη φορά στον Θεόκριτο στο έργο του “Ειδύλια” [1] ενώ κυριαρχεί στις καλλιτεχνικές απεικονίσεις κυνηγιού της Κλασσικής και Ελληνιστικής εποχής. Περιγράφεται ως “καμπύλον” [2], προσλαμβάνει και το προσωνύμιο “πτηνό” (ιπτάμενο) [3] ενώ ακόμη και η Θεά Άρτεμις αναφέρεται με το προσωνύμιο “λαγωβόλος” [4]. Μια παράλληλη ονομασία του όπλου φαίνεται να είναι το “κερατοβόλιο” το οποίο ίσως να δηλώνει και την χρήση καμπύλων κεράτων για τον ίδιο σκοπό [5] ενώ σε διάφορες πηγές αναφέρεται επίσης ως “καυλαρόπιον” [6].
 
Αποτύπωση σκηνής κυνηγιού τοιχογραφίας Θρακικού τάφου του 3ου αιώνα π. Χ από το Alexandrovo της Βουλγαρίας. Ο κυνηγός κρατάει στο αριστερό του χέρι ένα λαγωβόλο. Image may be copyrighted.
 
Πληθώρα απεικονίσεων του όπλου σε επιτύμβιες  στήλες, αγγεία, νομίσματα άλλα και αγαλματίδια, αποτυπώνουν την ευρέως διαδεδομένη χρήση του στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο ως ένα κατεξοχήν κοινό κυνηγετικό όπλο. Οι απεικονίσεις επιτύμβιων στηλών που αφορούν άντρες-κυνηγούς, χαρακτηρίζονται στην πλειονότητά τους από την παρουσία λαγωβόλου [7] καθιστώντας το πέραν πάσης αμφιβολίας  ως ένα από τα πλέον διαδεδομένα και αποτελεσματικά θηρευτικά εργαλεία αλλά βασικά σύμβολα των κυνηγών του αρχαίου Ελληνικού κόσμου [8]. Το όπλο αποτελούσε παράλληλα ένα από τα διακριτά σύμβολα του Θεού Πάνα, ενός θεού που νεογέννητος τυλίχθηκε από τον Ερμή σε προβιά λαγού και ως θεός-προστάτης των κυνηγών  έπρεπε να φέρει το συμβολικό αυτό τους όπλο. Αποτυπώνεται να το κραδαίνει είτε σε στάση ανάπαυσης είτε σε μαχητική στάση βολής , όπως φανερώνεται από απεικονίσεις κυρίως σε νομίσματα [9],  αλλά και σε ανάγλυφες παραστάσεις [10]. Το λαγωβόλο μπορούσε κατά περίπτωση  να χρησιμοποιηθεί και ως θλαστικό όπλο για το κυνήγι  πιο μεγάλων θηραμάτων. Είναι ενδεικτικό ότι μια σειρά απεικονίσεων συνδέουν αυτό το όπλο και με το κυνήγι του ελαφιού. Σε αυτές τις περιπτώσεις το λαγωβόλο αποτυπώνεται να χρησιμοποιείται από τον κυνηγό ως ρόπαλο για να αποτελειώσει από κοντά με χτύπημα στο κεφάλι το πληγωμένο ζώο [11]. Πιο σπάνια αποτυπώνεται ακόμα και στο κυνήγι λιονταριού [12].
 
Εναλλακτική χρήση του όπλου: Κυνήγι Ελαφιού από φτερωτούς Έρωτες και πλήξη του ζώου από την αριστερή μορφή με θλαστικό χτύπημα στο κεφάλι από κλειστή θέση. Μωσαϊκό του 3ου π.Χ. αιώνα από το Shatby της Αιγύπτου. Image may be copyrighted.
 
Η μεγάλη ποικιλία των σχημάτων με τα οποία εμφανίζεται το λαγωβόλο, μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η κατασκευή του δεν βασιζόταν σε ένα δεδομένο κατασκευαστικό & αεροδυναμικό μοτίβο, αλλά το μέγεθος, το σχήμα και το ξύλο κατασκευής προσαρμοζόταν στις εκάστοτε ανάγκες θηρεύσεως που αντιμετώπιζε ο κυνηγός και τα διαθέσιμα υλικά κατασκευής. Είναι εύλογο να υποθέτουμε ότι οι εκάστοτε ανάγκες για βολές σε διαφορετικού μεγέθους και είδους θηράματα, προέταζε ιδιαίτερες παραλλαγές στο μέγεθος, στο ξύλο κατασκευής  και στο σχήμα του όπλου. Εμφανίζεται σε μικρό μέγεθος , με εμφανείς απολήξεις (ρόζους) [13], με πιο ευθύγραμμο σχήμα [14], με λειασμένη επιφάνεια ή και με αρκετά διακριτό κυρτό σχήμα. Σε σχέση με το ευθύγραμμο σχήμα του όπλου, ο Ξενοφών στον “Κυνηγετικό”, αναφέρει την σημασία της χρήσης ενός ροπάλου στο κυνήγι του Λαγού [15]. Η χρήση της λέξης «ρόπαλον» αντιστοιχεί σε κάποιο ευθύγραμμο ξύλινο στέλεχος  – αν κρίνουμε από αντίστοιχες εμφανίσεις της λέξης στην περιγραφή του ροπάλου του Ηρακλή η άλλων μυθολογικών προσώπων [16].  Δύο πολύ ενδιαφέροντα αγγεία [17] [18] τα οποία απεικονίζουν το κυνήγι λαγού αποτυπώνουν τους κυνηγούς να έχουν ευθύγραμμα στελέχη/ρόπαλα θυμίζοντάς μας έτσι τα κυνηγετικά ρόπαλα του Ξενοφώντα. Αν και ο Ξενοφών δεν περιγράφει το σχήμα και την χρήση αυτού του ροπάλου είναι προφανές ότι αυτό αναφερόταν σε εκηβόλα χρήση και αντιστοιχεί στο γνωστό «λαγωβόλο».
 περιόδου (238 – 244 μ.Χ) από την Ανδριανούπολη, με την μορφή του Πανός ο οποίος φέρει λαγωβόλο. Image may be copyrighted.
 
Ανάλογα εκηβόλα ραβδιά (throwing sticks) συναντούνται τόσο στα κείμενα των Σουμερίων όσο και σε πληθώρα εντυπωσιακών απεικονίσεων Αιγυπτιακών μνημείων [19]. Παρόλαυτα σημαντική συζήτηση έχει λάβει χώρα ανάμεσα σε ανθρωπολόγους και αρχαιολόγους για το κατά πόσο αρχαίοι πολιτισμοί θα είχαν την δυνατότητα να αναπτύξουν εκηβόλα ραβδιά τα οποία αυτή την φορά θα μπορούσαν να εκτελέσουν και επιστροφική τροχιά πτήσης (returning boomerangs). Είναι χαρακτηριστικο ότι διακεκριμένοι ανθρωπολόγοι του προηγούμενου αιώνα όπως ο Nies υποστήριξαν ότι πικτογραφήματα της Σουμεριακής σφηνοειδούς γραφής απεικονίζουν ισοσκελή εκηβόλα ραβδιά τα οποία ταυτίζονται με αυτά το όπλα [20]. H λειτουργική διαφορά του επιστρεφόμενου εκηβόλου ραβδιού (returning boomerang) με το απλό εκηβόλο ραβδί είναι ότι το πρώτο έχοντας ειδικό αεροδυναμικό σχήμα έπειτα από μια κυκλομορφική τροχιά πτήσης επιστρέφει πίσω στο αρχικό σημείο εκτόξευσης. Ο ειδικός σκοπός του όπλου δεν είναι το θλαστικό χτύπημα του στόχου αλλά η τρομοκράτηση του ζώου και η εξανάγκαση του να κινηθεί προς το σημείο που βρίσκεται ο κυνηγός. Παρ’όλα αυτά το σύνολο των Αιγυπτιολόγων συμφωνα με τον Davidson θεωρεί ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να υποστηριχθεί μια τέτοια θεωρία [21] και συνεπαγόμενα μιας σύνδεσής του με το λαγωβόλο των Αρχαίων Ελλήνων.
 
Στην σύγχρονη εποχή σωζόμενες  προφορικές αναφορές υποδεικνύουν ότι οι ποιμένες των Ελληνικών βουνών μέχρι και τις τελευταίες δεκαετίες  χρησιμοποιούσαν ένα ειδικά διαμορφωμένο ξύλο εν είδει λαγωβόλου για το κυνήγι λαγού με το όνομα “λαγουδέρα”  ή “λαγούσα”, το οποίο έφεραν στο ζωνάρι τους κατά τις πορείες τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι με τους ίδιους όρους περιγράφεται και στην γλώσσα των ναυτικών ο μοχλός που μετακινεί το πηδάλιο βάρκας ή μικρού ιστιοφόρου και ο οποίος προσομοιάζει σε σημαντικό βαθμό το σχήμα του κλασσικού λαγωβόλου.
 

ΣΠΥΡΟΣ ΜΠΑΚΑΣ
Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Πανεπιστημίου Βαρσοβίας για τον Σύλλογο Ιστορικών Μελετών ΚΟΡΥΒΑΝΤΕΣ
https://uw.academia.edu/SpyrosBakas
 
https://koryvantesstudies.org/studies-in-greek-language/page122-3/
demobanner

SVESTONOF

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ