Αποδημία και πανσέληνος

Ενας από τους παλιότερους και πιο ισχυρούς μύθους των κυνηγών αποδημητικών πουλιών, και για πολλούς ακαταμάχητος, είναι η αποδημία των πουλιών όταν έχουμε πανσέληνο.

Πόσο όμως ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα αυτό που φαίνεται να πιστεύει η πλειονότητα των κυνηγών;

Είναι αναμφισβήτητο ότι οι φάσεις της Σελήνης επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις κινήσεις των θαλασσίων ρευμάτων, τις παλίρροιες κ.λπ., που με τη σειρά τους διαμορφώνουν τις κλιματολογικές συνθήκες σε ευρύτερες περιοχής της Γης και αυτές καθορίζουν τις μετακινήσεις των αποδημητικών.

Ομως αυτή η άμεση σχέση των φάσεων της Σελήνης και του καιρού δεν μπορεί να γίνει κανόνας και είναι ενταγμένη στο γενικότερο χαοτικό μοντέλο του καιρού που επικρατεί στη Γη.

Αν θεωρήσουμε ότι ισχύει η σχέση πανσέληνου-αποδημίας, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι τα πουλιά περιμένουν να δουν το φεγγάρι ολόγιομο και φωτεινό για να ξεκινήσουν την αποδημία τους.

Για τη φθινοπωρινή μετακίνηση θα μπορούσαμε να αποδεχτούμε ότι μπορεί και να συμβαίνει, όμως αν «πλακώσει» ένα ξαφνικό κύμα ολικού παγετού τον χειμώνα ή κάποιος ευνοϊκός άνεμος το φθινόπωρο, θα περιμένουν τα πουλιά να γεμίσει το φεγγάρι για μετακινηθούν; Σίγουρα όχι.

Η μείωση της ηλιοφάνειας, η αλλαγή της θερμοκρασίας του αέρα, η μεγαλύτερη διάρκεια της νύχτας γίνονται αντιληπτά από τα πουλιά και πυροδοτούν τους μηχανισμούς προετοιμασίας και έναρξης της αποδημίας τους.

Μόνο ο κόντρα καιρός με καταιγίδες και ισχυρούς αντίθετους ανέμους μπορεί να ακυρώσει το ξεκίνημα της αποδημίας, αλλά και αυτό θα κρατήσει 2-3 μέρες και μετά θα έχουμε αλλαγή του καιρού που θα σπρώξει πιο μαζικά τα πουλιά να μετακινηθούν νοτιότερα.

Οταν ξεκινήσει η μετακίνηση από τον Βορρά, μόνο οι στάσεις για τροφή και ξεκούραση ή η αναμονή για να περάσει κάποιο βαρομετρικό που έφερε κόντρα άνεμους, μπορεί να καθυστερήσουν τα πουλιά περισσότερο από όσο αυτά έχουν προγραμματίσει.

Καμιά πανσέληνος δεν μπορεί να μετακινήσει τις μπεκάτσες από τον Βορρά προς τη χώρα μας αν συνοδεύεται με ισχυρό νοτιά.

Το ότι μερικές φορές έχουμε εμφανίσεις πουλιών με νοτιάδες έχει να κάνει με τον καιρό που επικρατεί πεντακόσια χιλιόμετρα βορειότερα.

Μπορεί να έχουμε ξαστεριά, πανσέληνο και βοριά στη Φινλανδία και νοτιάδες με βροχές στη χώρα μας. Θα μετακινηθούν σίγουρα μπεκάτσες από τη Φινλανδία νοτιότερα, μπορεί κάποιος να θεωρήσει ότι η πανσέληνος έκανε το θαύμα της, όμως σε μας δεν θα εμφανιστούν παρά μόνο όταν γίνουν ευνοϊκές οι συνθήκες του ανέμου, πολλές μέρες αργότερα που η πανσέληνος θα έχει χαθεί ήδη.

Οι μπεκάτσες…

Για να εμφανιστούν σε μας μπεκάτσες με πανσέληνο θα πρέπει να ξεκινήσουν πριν από 3-4 μέρες ή και μία εβδομάδα τουλάχιστον, από βορειότερα, επομένως θα μετακινηθούν σε βραδιά χωρίς πανσέληνο, ενώ οι δικές μας θα έχουν ήδη φύγει, αν ισχύει ο κανόνας αυτός.

Αν θεωρήσουμε ότι 2-3 μέρες πριν από την πανσέληνο και άλλες τόσες μετά, το φεγγάρι είναι αρκετά γεμάτο ώστε να παρασύρει τα πουλιά, μιλάμε για μία εβδομάδα σχεδόν κρίσιμης ημερομηνίας μετακινήσεων και όχι για μία μέρα μόνο.

Αν η ημερομηνία αυτή συμπίπτει ημερολογιακά με τις περιόδους που τα πουλιά μετακινούνται, θα έχουμε σίγουρα κάποιο καλό πέρασμα που τελικά δικαιολογεί την πεποίθηση της άμεσης σχέσης πανσέληνου και αποδημίας.

Αν υπάρχει και ξαστεριά την περίοδο αυτή στις ζώνες μετακινήσεων, η σελήνη με το ισχυρό της φως διευκολύνει τα πουλιά να κρατήσουν την πορεία τους και να μη χαθούν σε άλλες διαδρομές.

Τότε έχουμε μεγάλο πέρασμα και ακόμη πιο μεγάλη ισχυροποίηση του μύθου ότι η πανσέληνος φέρνει τα μεγάλα περάσματα.

Να πετάξουμε λοιπόν ως ψεύτικο τον μύθο της πανσέληνου; Δεν χρειάζεται να αποδομούμε εντελώς τους μύθους και τις λαϊκές παραδόσεις.

Ακόμη και αν δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί επιστημονικά η απόλυτη αλήθεια ενός μύθου, η ύπαρξή του είναι χρήσιμη και απαραίτητη πολλές φορές για την κοινωνία.

Για την κοινωνία των κυνηγών, που ζει στην αναμονή της έλευσης των θηραμάτων και προσπαθεί να μαντέψει την ημερομηνία που θα πέσουν τα πουλιά ή όταν ελπίζει η επόμενη έξοδος να είναι η καλή, η πεποίθηση ότι με την πανσέληνο θα έχουμε επιτέλους το μεγάλο πέρασμα και θα γεμίσει το δάσος μπεκάτσες, ακόμη και αν είναι λανθασμένη, δεν είναι τελικά ούτε επικίνδυνη ούτε δημιουργεί προβλήματα.

Αντίθετα, η προσμονή και η ελπίδα δίνει την απαραίτητη ώθηση στους κυνηγούς να επιμένουν, παρ’ όλες τις αποτυχίες τους.

Ο άνθρωπος έχει ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα που τον βοηθά να διαμορφώνει προς το καλύτερο τη ζωή του. Μπορεί να ξεχνά και να ελπίζει. Αν την περσινή χρονιά η πανσέληνος του Νοεμβρίου δεν έφερε πουλιά, φέτος θα είναι η μεγάλη χρονιά επιτέλους. Με αυτήν τη σκέψη και μόνο έχει ξεχαστεί ήδη η περσινή κακοχρονιά.

Το κυνήγι δεν είναι μόνο η περισυλλογή των σκοτωμένων θηραμάτων, αλλά η προετοιμασία και η προσμονή της εξόδου, η ελπίδα για το μεγάλο πέρασμα που έρχεται, οι επαφές και οι ατέλειωτες συζητήσεις της εβδομάδας πριν από τη μεγάλη μέρα…

Ο μύθος της πανσέληνου που θα φέρει τα αποδημητικά νοτιότερα είναι από τους πιο δυναμωτικούς για τους κυνηγούς του φτερού. Δεν χρειάζεται να τον «σκοτώσουμε» με επιστημονικές απολυτότητες. Ας τον αφήσουμε να μας γεννά τις ελπίδες για το επόμενο πετυχημένο κυνήγι μας.

Υ.Γ. Η πανσέληνος του Νοεμβρίου είναι στις 26. Ελπίζω αυτήν τη φορά να έχουμε επιτέλους το μεγάλο πέρασμα που περιμένουμε εδώ και χρόνια.

ΘΩΜΑΣ ΜΠΑΤΣΕΛΑΣ